Do Rzecznika Praw Obywatelskich napływają skargi na zasady zawieszania renty rolniczej w przypadku prowadzenia działalności rolniczej małżeństwa rolników, z których jedno pobiera emeryturę, a drugie rentę rolniczą.
Rzecznik Praw Obywatelskich (dalej: RPO) zwrócił się do wicepremiera, ministra rolnictwa i rozwoju wsi Henryka Kowalczyka o stanowisko w tej sprawie.
Zasady zawieszania wypłaty emerytury lub renty reguluje art. 28 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r., poz. 208, z późn. zm.), zgodnie z którym wypłata renty rolniczej z ubezpieczenia ulega częściowemu zawieszeniu, jeżeli rencista prowadzi działalność rolniczą. RPO wskazał, że do jego biura napływają skargi, w których wyrażane są wątpliwości w sprawie zasad zawieszenia renty rolniczej w przypadku prowadzenia działalności rolniczej w odniesieniu do małżeństwa rolników, z których jeden z małżonków pobiera emeryturę, a drugi rentę rolniczą. W związku z ostatnimi zmianami legislacyjnymi, zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej nie jest już warunkiem koniecznym do wypłaty części uzupełniającej emerytury rolniczej (obowiązująca od 15 czerwca 2022 r. zmiana na mocy ustawy z dnia 28 kwietnia 2022 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników Dz. U. z 2022 r. poz. 1155). Ustawodawca nie zdecydował, aby takie rozwiązanie wprowadzić również w stosunku do rencistów.
Na gruncie art. 28 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w celu podjęcia przez KRUS wypłaty części uzupełniającej renty rolniczej konieczne jest zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej, tzn. rencista powinien przenieść własność lub posiadanie gospodarstwa rolnego na inną osobę. Przeniesienie własności gospodarstwa rolnego może nastąpić w drodze: umowy darowizny, umowy o dożywocie, umowy sprzedaży. Natomiast rencista, który nie chce wyzbywać się własności gospodarstwa rolnego, spełni warunek zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli wydzierżawi gospodarstwo rolne innej osobie fizycznej lub prawnej. Z tym, że aby umowa dzierżawy mogła stanowić podstawę do wypłaty części uzupełniającej renty rolniczej – oprócz warunków określonych przepisami Kodeksu cywilnego musi spełniać warunki szczegółowo określone w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników.
RPO wskazał, że ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników przewiduje, w ściśle określonych przypadkach, wypłatę 50 % lub 75 % albo 100 % części uzupełniającej renty rolniczej, mimo że rencista nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej. W przypadku, gdy rencista prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem podlegającym ubezpieczeniu emerytalnorentowemu z mocy ustawy, wypłata renty nie ulega zawieszeniu (z art. 28 ust. 11 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników). W tym przypadku część uzupełniającą renty wypłaca się w pełnej wysokości (100 %).
Przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie przewidują zastosowania wskazanego wyżej rozwiązania w sytuacji, gdy jeden z małżonków pobiera emeryturę, a drugi z małżonków pobiera rentę. Obecnie do wypłaty części uzupełniającej emerytury nie jest wymagane zaprzestanie działalności rolniczej do rencisty, zaś w sytuacji niezaprzestania działalności rolniczej w dalszym ciągu mają zastosowanie omówione wyżej zasady zawieszania części uzupełniającej rent rolniczej. Innymi słowy rencista, małżonek rolnika podlegającego ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu z mocy ustawy, pobiera pełną rentę do czasu, gdy ten rolnik nabędzie prawo do emerytury, wtedy bowiem wpłata renty małżonka rencisty zostaje zawieszona (100 % części uzupełniającej).
Problem ten zauważono w dyskusji nad projektem nowelizacji ustawy ubezpieczeniu społecznego rolników z 13 stycznia 2023 r., podczas posiedzenia połączonych sejmowych Komisji Polityki Społecznej i Rodziny oraz Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi, na którym sekretarz stanu Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi Anna Gembicka odniosła się do możliwości podjęcia działań w tej kwestii. W konsekwencji RPO zwrócił się do wicepremiera, ministra rolnictwa i rozwoju wsi Henryka Kowalczyka z prośbą o stanowisko w tej sprawie.
