Plony rzepaku ozimego kształtują się w okresie jesiennym, bowiem po wykształceniu rozety – w fazie 8 liści, tworzą się w ich kątach zawiązki przyszłych pędów bocznych i organów generatywnych. Niemniej ostatecznie na uzyskany plon wpływa zrównoważone zaopatrzenie roślin w azot i inne składniki, w całym okresie ich wegetacji.
Istotne dla plonowania rzepaku jest ustalenie racjonalnej dawki azotu, który w największym stopniu decyduje o plonach. W zależności od stanowiska oraz prognozowanych plonów, wiosenna dawka azotu powinna się kształtować w granicach 120–180 kg/ha N. Najlepiej ją wnieść w dwóch dawkach doglebowych oraz 2–3 dolistnych. Główną dawkę azotu (do 60%) poleca się przed lub z chwilą ruszenia wiosennej wegetacji (marzec–początek kwietnia). Jeśli rzepak po zimie jest uszkodzony przez zwierzęta lub przemrożony, a więc z dużym ubytkiem liści, ale rośliny są żywotne (zdrowy korzeń), należy plantację zasilić zwiększoną dawką saletry amonowej lub saletrzaku, ewentualnie saletrosanu lub RSM.
Jaka forma azotu we wiosennym nawożeniu rzepaku?
Forma saletrzana (NO3) azotu zawarta w tych nawozach, pobudzi rośliny do odbudowy liści i pędów bocznych, choć wystąpi wówczas większe ryzyko osłabienia ich mrozoodporności (niewielkie w przypadku saletrosanu i RSM). Forma amonowa azotu (NH4), również zawarta w tych nawozach (w 50–75%) oraz w 100% w siarczanie amonu, jest w tej sytuacji mniej korzystna, gdyż nie stymuluje w takim stopniu roślin do regeneracji liści, ale też nie zwiększa ryzyka ich wymarznięcia. Stąd jeśli plantacja dobrze przezimowała (optymalna obsada i niewielkie straty liści), polecić można w okresie wczesnowiosennym 150–200 kg/ha siarczanu amonu (by dostarczyć dodatkowo 36–48 kg/ha S) + saletrę amonową lub saletrzak (odpowiednio do 200 lub 250 kg/ha), ewentualnie wyłącznie saletrosan (do 400 kg/ha) lub RSM S (do 250 l/ha).
Kiedy zwiększyć dawkę azotu?
Większe dawki tych nawozów zaleca się przy widocznych objawach niedoboru azotu, a także przy prognozowanej suszy w najbliższych tygodniach wegetacji rzepaku. Wskazana jest także w tym okresie niezbędna dawka magnezu i siarki, niekiedy także potasu i fosforu. Należy jednak przestrzec przed stosowaniem zbyt dużych dawek siarki, która wywiera zakwaszający wpływ na glebę i niekorzystny na jej strukturę, poza tym zwiększa w nasionach rzepaku zawartość niepożądanych glukozynolanów.
Nie zapomnijmy o siarce
Siarka znajduje się w wielu nawozach, głównie siarczanach: azotu, potasu, magnezu, wapnia (gipsie), superfosfacie pojedynczym, jak też nawozach wieloskładnikowych. Stąd stosowanie siarczanu amonu nie zawsze jest uzasadnione. Ponieważ rzepak pobiera także znaczne ilości magnezu, polecić można w okresie wiosennym doglebowo siarczan magnezu, występujący w ofercie handlowej pod różnymi nazwami: Kizeryt (zawiera 25% MgO i 20% S); MagSul (18% MgO i 15,2% S), Siarczan Magnezu (21% MgO i 12% S), jak też siarczan magnezu z mikroelementami (23% MgO, 12% S oraz 0,1% B i 0,025 Zn).
Druga dawka azotu w rzepak
Drugą wiosenną dawkę azotu w postaci saletry amonowej lub mocznika należy zastosować po 2–3 tygodniach (najlepiej przed spodziewanym deszczem), w fazie intensywnego wzrostu roślin (do 40% zaplanowanej ilości). Ostateczną decyzję o terminie i wielkości dawek należy podejmować na podstawie obserwacji łanu (intensywności zieleni) i przebiegu pogody. Zaproponowany podział wiosennej dawki azotu na 2 części, czyli 60 + 40%, np. 90 + 60 kg/ha N można przyjąć jako optimum. Jednak w praktyce, w przypadku dłuższej suszy w okresie wiosennym, wniesiony azot nie zostanie w pełni wykorzystany. Stąd jako optymalna może się okazać zwiększona wczesnowiosenna dawka, nawet do 120 kg/ha N. Są to oczywiście rozważania teoretyczne, trudno bowiem prorokować przebieg pogody w dłuższym horyzoncie czasowym. W okresie wegetacji, znaczącą dawkę azotu, magnezu, siarki i mikroelementów, można też wnieść dolistnie przez 2–3-krotny oprysk łanu roślin.
prof. dr hab. Czesław Szewczuk, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
dr inż. Marzena Tomaszewska, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie
