Zwykle w marcu rozpoczynają się pierwsze zasiewy zbóż jarych. Ważny jest zarówno termin, jak też przedplon po którym będą uprawiane. Poniżej podstawowe zasady dotyczące tych zagadnień, decydujące często o powodzeniu uprawy.
W zasadzie nie ma ścisłych optymalnych terminów siewu, podstawowych zbóż jarych, gdyż zależą one w dużym stopniu od możliwości wejścia w pole, w celu przygotowania roli oraz wysiewu nawozów i nasion.
W pierwszym terminie owies czy pszenica?
Decyduje o tym wilgotność zwięźlejszych gleb, jak też przebieg temperatur i występujące przymrozki. Spośród zbóż jarych, na opóźnienie siewu i związaną z tym zniżkę plonu, najbardziej reaguje pszenica, a następnie owies i pszenżyto.
W tej kolejności powinny być więc wysiewane, choć w praktyce ze względu na fakt, iż owies i pszenżyto uprawiane są często na lżejszych glebach, co umożliwia wcześniejsze wejście w pole i przygotowanie roli, kolejność wysiewu może być inna, a więc: owies, pszenżyto i pszenica.
W przypadku owsa także ze względu na jego duże wymagania wodne i związane z tym przysłowie „siej owies w błoto będziesz zbierał złoto”. Jako ostatni, ze względu na nieco większe wymagania termiczne, wysiewany jest jęczmień, przy czym odmiany browarne wcześniej niż pastewne.
Ich wcześniejszy wysiew zapewni uzyskanie lepszych parametrów jakościowych ziarna, czyli większą MTZ, mających pękaty (baryłkowaty) kształt oraz związaną z tym, mniejszą zawartość białka.
Pozostałe zboża wysiewane są zwykle w maju
Z pozostałych zbóż w trzeciej dekadzie IV lub pierwszych dniach V, zaleca się wysiew kukurydzy, zaś w okresie 10-25 V prosa, sorga i gryki.
Zbytnia przesada w terminie siewu wpływa niekorzystnie na plony ziarna, choć zależy to często od warunków glebowych i przebiegu pogody. Na glebach lżejszych, opóźnienie siewu skutkuje zwykle większą obniżką plonu, niż na zwięźlejszych.
Jednak przy zbyt wczesnych siewach trzeba się liczyć z większym zachwaszczeniem i zaskorupieniem gleby, co może skutkować słabszymi wschodami. Niemniej na ogól wczesny wysiew zapewnia lepsze rozkrzewienie i rozwój systemu korzeniowego.
Przedplony dla zbóż jarych
Za najlepsze, a przy tym najbardziej uzasadnione ze względów praktycznych, uważa się rośliny późno schodzące jesienią z pola. Należą do nich okopowe na oborniku oraz bobowate, choć nie powinien być po nich uprawiany jęczmień browarny.
Bardzo dobrym przedplonem jest też rzepak, gorczyce, mak, len, gryka, a także jednoroczne rośliny pastewne, uprawiane w siewie czystym lub mieszankach. Jednak ta grupa roślin jest także dobrym przedplonem dla zbóż ozimych, które są zwykle wysiewane w takich stanowiskach.
Nieco gorszym przedplonem dla zbóż jarych jest kukurydza i proso, zaś najgorszym pozostałe zboża, zwłaszcza przy ich uprawie w monokulturze.
Najbardziej niewskazany ze względów fitosanitarnych jest wysiew pszenicy i jęczmienia po sobie, ewentualnie innych zbożach, może z wyjątkiem owsa, który nie jest porażany przez choroby podstawy źdźbła (podsuszkowe).
Niemniej, jak wykazują wyniki badań, w kolejnych dwóch latach, uprawę pszenicy i jęczmienia po sobie, a zwłaszcza ich przemienną uprawę można tolerować, traktując taki przypadek jako „zło konieczne”.
Wyraźny spadek plonów następuje zwykle w trzecim i dalszych latach monokultury tych gatunków. Także owsa nie zaleca się uprawiać zbyt często po sobie, ze względu na możliwy rozwój nematod (nicieni), uszkadzających jego system korzeniowy.
Reasumując, przy praktykowanej w wielu gospodarstwach monokulturze zbożowej, należy mieć na uwadze fakt, iż najbardziej tolerancyjna na uprawę po sobie lub innych zbożach jest kukurydza (nawet do 5 lat) oraz żyto (znane przysłowie „żyto po życie przez całe życie”). Najmniej tolerancyjna jest pszenica i jęczmień.
Wysiewane po sobie zboża przedzielaj międzyplonami
By złagodzić niekorzystny wpływ monokultury zbożowej, należy uprawiać kilka gatunków, ewentualnie (w ich obrębie), wysiewać mieszaninę odmian , a także preferować przemienną uprawą zbóż jarych po ozimych.
Należy je wówczas przedzielać międzyplonami, z przeznaczeniem na zielony nawóz. W tym celu wysiewana jest zwykle gorczyca biała, rzodkiew oleista oraz facelia.
Jednak za najlepsze (przy zbiorze zbóż do 10 VIII), uważane są rośliny bobowate, bądź profesjonalnie dobrane do warunków glebowych i terminu siewu, mieszanki kilku roślin poplonowych, oferowane przez niektóre firmy nasienne.
