Ważnym zabiegiem agrotechnicznym jest wapnowanie gleby, poprawiające jej właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne. Celem wapnowania podstawowego jest doprowadzenie gleby do optymalnej wartości pH, a wapnowania zachowawczego utrzymanie wcześniej osiągniętej wartości pH gleby i niedopuszczenie do ponownego jej obniżenia.
Pierwsze wapnowanie należy traktować jako wapnowanie melioracyjne, z zastosowaniem stosunkowo dużych dawek nawozów odkwaszających i przy znacznych zmianach właściwości chemicznych gleby (zmiana odczynu o co najmniej jednostkę pH). Przy kolejnym wapnowaniu, mającym miejsce przy wyższym wyjściowym pH, zalecane jest stosowanie niższych dawek nawozów do odkwaszania.
Najkorzystniejszym terminem do przeprowadzenia zabiegu wapnowania na gruntach ornych jest okres od żniw do późnej jesieni, gdyż zastosowanie uprawek po wysiewie nawozów do odkwaszania gleb umożliwia ich dokładne wymieszanie z warstwą orną. W okresie jesiennym zalecane jest również wapnowanie użytków zielonych. Niekiedy zabieg ten można przeprowadzić w okresie wiosennym, na przykład na gruntach przeznaczonych pod uprawę mieszanek, bądź też innych roślin przeznaczonych na paszę, na przykład kukurydzy.
Nawozami szybko odkwaszającymi glebę są nawozy w formie tlenkowej i wodorotlenkowej. Z kolei wolno odkwaszają glebę węglany i krzemiany. Nawozy wapniowe i wapniowo-magnezowe szybko działające zalecane są na gleby ciężkie, które odznaczają się silnymi właściwościami buforowymi. Natomiast nawozy w formie węglanowej i krzemianowej powinno się stosować na gleby lekkie. Nie należy stosować nawozów tlenkowych szybko działających na gleby lekkie, gdyż może to doprowadzić do zbyt gwałtownej zmiany odczynu, niekorzystnie wpływającej na wzrost i rozwój roślin, przekładając się tym samym na obniżkę ich plonowania.
Przy ustalaniu terminu wapnowania należy brać pod uwagę reakcje nawozów do odkwaszania z innymi nawozami, które mogą prowadzić do strat składników pokarmowych, na przykład w postaci strat gazowych amoniaku, bądź też uwsteczniania się fosforu nawozowego Nie powinno się stosować mocznika, nawozów azotowych amonowych, superfosfatów, bądź też nawozów wieloskładnikowych zawierających fosforan amonu, bezpośrednio przed zabiegiem wapnowania, względnie po jego wykonaniu. Również nie zaleca się stosowania nawozów wapniowych po aplikacji obornika.
Do roślin bardzo wrażliwych na zabieg wapnowania należy kukurydza i burak cukrowy, a w następnej kolejności jęczmień i pszenica, zaś w dalszej – owies i żyto, a następnie ziemniak. Reakcja tych roślin na wapnowanie zależy przede wszystkim od odczynu gleby. Na glebach bardzo kwaśnych, o pH do 4,5 rośliny mało wrażliwe na zakwaszenie gleby wykazują niską reakcję na wapnowanie. Natomiast rośliny wrażliwe w bardzo dużym stopniu reagują na ten zabieg. W zmianowaniu z roślinami bardzo wrażliwymi i wrażliwymi na odczyn gleby nawozy do odkwaszania gleb można stosować praktycznie pod każdą roślinę, jednak najczęściej aplikuje się je pod rośliny najbardziej wrażliwe – burak cukrowy, lucerna. Najlepsze rezultaty uzyskuje się stosując wapnowanie pod przedplony tych roślin.
Obecnie racjonalna gospodarka nawozowa nie jest możliwa bez przeprowadzenia zabiegu wapnowania gleb, który zwiększa efektywność wykorzystania składników nawozowych. Rośliny, które są uprawiane na glebach kwaśnych dają najczęściej niższe plony, które dodatkowo charakteryzują się gorszymi parametrami jakościowymi. Dlatego też przy ustalaniu gatunku uprawianej rośliny oraz strategii nawożenia bardzo ważne jest uwzględnienie aktualnego odczynu gleby i zastosowanie w odpowiednim terminie zabiegu wapnowania.
Zobacz także:
Jak zaoszczędzić na nawozach? Odc. 4: Efektywne wykorzystanie obornika
