Dobrze dobrane nawożenie roślin da możliwość zaoszczędzenia na kupnie drogich nawozów, szczególnie w przypadku gleb, które będą charakteryzowały się wysoką i bardzo wysoką zasobnością w składniki pokarmowe. Jak to zrobić?
Ważnym elementem prawidłowego ustalenia potrzeb nawozowych roślin jest ocena zasobności gleby w przyswajalne formy składników pokarmowych. Umożliwi to wyliczenie dawek potrzebnych nawozów na podstawie zarówno potrzeb pokarmowych uprawianych roślin, jak i zasobności gleby.
Nawożenie roślin „na oko”, bez wcześniejszej oceny zasobności gleby, jest mało efektywne i często prowadzi do ograniczenia wykorzystania potencjału plonotwórczego roślin oraz może stanowić realne zagrożenie dla środowiska naturalnego, gdyż część zastosowanych składników nawozowych może ulec wymyciu. Ważnym aspektem jest również strata funduszy przeznaczonych na nawozy, które nie są w całości wykorzystane przez rośliny uprawne. Stąd też niewłaściwie dobrane dawki nawozów, często zbyt wysokie, prowadzą do nieefektywnego zwiększenia kosztów produkcji roślinnej.
Składniki w glebie
Analiza gleb Polski wskazuje, że około 1/3 gleb naszego kraju charakteryzuje się nadmiernym zakwaszeniem, zaś udział gleb z przedziału o potrzebach wapnowania określanych jako konieczne, potrzebne i wskazane wynosi około 50%. Z kolei biorąc pod uwagę zasobność gleb Polski w składniki pokarmowe szacuje się, że bardzo niską i niską zasobność w fosfor przyswajalny stwierdza się na prawie 30% użytków rolnych, w potas na około 35%, zaś w przyswajalne formy magnezu na 27% gleb użytków rolnych. Należy również podkreślić, że w glebach Polski najbardziej deficytowymi mikroskładnikami są bor i miedź. Nieco lepiej wygląda sytuacja w przypadku manganu, żelaza czy cynku.
Należy podkreślić, że wykorzystanie azotu z nawozów mineralnych szacuje się na poziomie 50%. Z kolei w roku zastosowania nawozów fosforowych i potasowych wykorzystanie fosforu i potasu z nawozów mineralnych jest trudne do oszacowania, gdyż pierwiastki te w glebie tworzą związki charakteryzujące się małą mobilnością. Szacuje się, że w przypadku gleb ubogich w potas, głównie piaszczystych i organicznych, wykorzystanie tego składnika nawozowego w ciągu roku kształtuje się na poziomie od 50 do 60%. Z kolei w cyklu kilkuletnim mieści się w granicach od 75 do 90%. Dla fosforu wykorzystanie roczne jest stosunkowo niskie, rzadko przekraczając wartość 25%, zaś w cyklu kilkuletnim szacowane jest na poziomie 50 – 75%.
Analiza gleby
Stąd też przed zakupem nawozów bardzo ważne jest określenie potrzebnych ilości na podstawie potrzeb pokarmowych uprawianej rośliny przy danej zasobności gleby. Najczęściej analiza gleby obejmuje oznaczenie pH w roztworze KCl oraz oznaczenie zawartości przyswajalnych form fosforu i potasu metodą Egnera i Riehma, a także przyswajalnego magnezu metodą Schachtschabela. Jedną z metod umożliwiającą jednoczesne oszacowanie ilości makro- i mikroskładników dostępnych dla roślin w sezonie wegetacyjnym jest metoda Mehlich 3. Metoda ta wykorzystywana jest do oznaczenia w jednym wyciągu zawartości zarówno makroskładników, takich jak fosfor, potas, magnez, wapń i siarka, jak i mikroskładników – miedzi, cynku, manganu, żelaza czy boru. W porównaniu do standardowych metod wykorzystywanych w systemach doradztwa nawozowego metoda Mehlich 3 charakteryzuje się niższą pracochłonnością oraz ograniczeniem kosztów przypadających na odczynniki, wodę czy energię.
W okresie wiosennym warto jest wykonać analizę gleby przed zakupem nawozów niezbędnych do uprawy roślin jarych. Jednak aby prawidłowo ocenić stan zasobności gleby w składniki pokarmowe i w konsekwencji ustalić optymalne dla danej rośliny przy konkretnej zasobności gleby dawki nawozów, niezbędne jest właściwe pobranie reprezentatywnej próbki glebowej.
Pobieranie prób
Próbki należy pobierać z wierzchniej warstwy gleby (0 – 20 cm) przy pomocy specjalnej laski glebowej, a w przypadku jej braku – przy użyciu łopaty. Badaniom poddawane są próbki średnie, które powstają poprzez wymieszanie próbek pierwotnych, pobieranych z miejsc charakteryzujących się podobnym układem warunków przyrodniczych, takich jak gatunek gleby czy ukształtowanie terenu oraz warunków agrotechnicznych, a mianowicie ten sam przedplon, nawożenie i uprawa. Dopuszczalne jest pobranie jednej próbki średniej spod różnych upraw, ale pod warunkiem, że mają one podobne wymagania nawozowe i uprawowe oraz należą do tego samego właściciela.
Próbka średnia powinna reprezentować obszar do 4 ha. Próbki nie powinny być pobierane z miejsc o odmiennych parametrach glebowych, takich jak brzegi pól, miejsca po rowach melioracyjnych, zagłębieniach i bruzdach oraz na silnych wzniesieniach terenu. Próbek glebowych nie można pobierać po zastosowaniu nawożenia organicznego i mineralnego, jak również w okresach nadmiernej wilgotności gleby czy też w czasie suszy.
Wapnowanie
W dobie wysokich cen nawozów mineralnych, ograniczonego stosowania nawożenia organicznego, przy jednoczesnej intensywnej uprawie roślin, podstawowym zadaniem jest ocena stanowiska wzrostu roślin zarówno pod kątem odczynu, jak również zasobności gleby w składniki pokarmowe. Przeprowadzenie wapnowania gleb w dużym stopniu przekłada się bowiem na przyswajalność składników nawozowych. Mimo, że najkorzystniejszym terminem do przeprowadzenia zabiegu wapnowania jest okres od żniw do późnej jesieni, gdyż stosowanie uprawek po wysiewie wapna umożliwia jego dokładne wymieszanie z warstwą orną gleby, niekiedy jednak zabieg ten należy przeprowadzić w okresie wiosennym. Wówczas wapnowanie wykonywane jest najczęściej na 3 – 4 tygodnie przed rozpoczęciem uprawy roślin. Należy jednak pamiętać, że wiosenna aplikacja nawozów do odkwaszania gleby możne przyczyniać się do nadmiernego przesuszenia gleby.
