Wzrost wydajności zwierząt, znaczne ich zagęszczenie, zmiany w systemie utrzymania sprawiły, że odsetek krów eliminowanych ze stad z powodu schorzeń racic i ich powikłań waha się od 15 do 20%, a w stadach wysokowydajnych może dochodzić nawet do 50%. O stan racic bydła warto więc dbać już od ich najmłodszego wieku, zgodnie z zasadą, że profilaktyka jest najważniejsza, a im wcześniej zostanie zaobserwowany oraz zdiagnozowany problem, tym większe będą szanse na szybkie jego rozwiązanie.
Stan zdrowotny racic, ich kondycja mają istotny wpływ na produkcję mleka. Wynika to z faktu, iż cała masa krowy spoczywa na jej nogach, a właściwie na racicach. Prawidłowy kształt puszek racicowych sprawia, że obciążenie spoczywa głównie na ich przednich krawędziach i podeszwie, a oś pęcinowo-racicowa każdej z nich mają prawidłowy układ. Dlatego optymalny stan racic to przede wszystkim profilaktyka, prawidłowe wykonywanie zabiegów korekcyjnych oraz właściwie prowadzone leczenie w przypadku występowania schorzeń.
Korekta racic to rutynowy zabieg profilaktyczny, niekiedy leczniczy, którego głównym celem jest zachowanie naturalnego kształtu racic oraz równomiernego ich obciążenia. U zwierząt bez wad postawy, pierwszą korektę racic wykonuje się w wieku 18-20 miesięcy. Po tym okresie, zabieg powinien być przeprowadzany regularnie, minimum 2 razy w roku; dotyczy to krów utrzymywanych w oborach wolnostanowiskowych i wydajności nie przekraczającej 8 tys. kg mleka rocznie. W przypadku stad, gdzie schorzenia racic są częstsze (powyżej 40%) oraz takich, gdzie wydajność przekracza 10 tys. kg mleka, korekta winna być przeprowadzana 5 razy w ciągu 2 lat. U krów korzystających z pastwisk, korekta racic powinna być wykonana na 4-6 tygodni, zarówno przed wyjściem na pastwisko, jak i przed powrotem do obory, jesienią. W obu przypadkach istotne jest, aby podeszwy racic były grubsze, ze względu na zmianę rodzaju podłoża.
W utrzymaniu racic w odpowiedniej kondycji i zdrowiu niezwykle ważna staje się profilaktyka, gdzie ogromną rolę odgrywa stan podłoża, na którym przebywa krowa; utrzymanie bydła w systemie wolnostanowiskowym jest korzystniejsze w porównaniu z uwięziowym systemem chowu, ponieważ daje możliwość swobodnego poruszania się zwierząt i o wiele większe szanse na zachowanie racic w lepszej kondycji.
Brak korekty racic oraz niewłaściwe środowisko utrzymania (głęboka ściółka, wilgoć) powodują, że róg jest nierównomiernie, lub zbyt wolno ścierany. W konsekwencji przerośnięty róg racicy, zwłaszcza z przodu, powoduje nieprawidłowe rozłożenie masy ciała zwierzęcia. W konsekwencji tworzą się nagnioty oraz ma miejsce nadmierne obciążenie ścięgien palców i torebki stawu racicowego. Prowadzi to do występowania stanów zapalnych oraz widocznej kulawizny oraz niechęci zwierzęcia do poruszania się. Zwierzęta takie na śliskiej nawierzchni częściej potykają się, ślizgają, tracą równowagę, zwiększając i pogłębiając już istniejące urazy, co w dalszej kolejności prowadzi do brakowania krowy ze stada.
Obok rodzaju podłoża w budynku inwentarskim, właściwej pielęgnacji racic, fundamentalną rolę odgrywa zachowanie odpowiednich warunków higienicznych. I tak np.; krowy utrzymywane w oborach ścielonych słomą są w mniejszym stopniu narażone na urazy i uszkodzenia racic, ale jeśli ściółka nie jest regularnie wymieniana, są bardziej podatne na choroby zakaźne, takie jak np. zapalenie wymienia. Przy odpowiednio utrzymanej, suchej ściółce, słoma może oczyszczać racice i zapobiegać zasychaniu na nich kału. Jak wiadomo kontakt z odchodami jest największym czynnikiem w transmisji infekcji.
Z innych warunków zoohigienicznych ważne jest zapewnienie w oborze odpowiedniego poziomu wilgotności; zbyt duża może pogłębiać problemy z racicami.
Oprócz korekty racic należy pamiętać również o przeciwdziałaniu zakażeniom bakteryjnym. Rozwiązaniem są tu wszelkiego rodzaju baseny wypełnione płynem (pochodne np. formaliny, związków siarczanu miedzi), przez które zwierzęta wracające z hali udojowej lub pastwiska muszą obowiązkowo przejść. Kąpiel racic jest prostym, a zarazem skutecznym zabiegiem, ograniczającym występowanie schorzeń tych ostatnich.
Innym rozwiązaniem mogą być maty dezynfekujące lub metody opryskiwania racic specjalistycznymi preparatami. Muszą być jednak tak zamontowane, aby żadne zwierzę nie miało możliwości ich ominięcia. Także maści do smarowania puszki racicowej nie tylko leczą uszkodzoną glazurę puszki, ale także przeciwdziałają łamliwości rogu. Współczesny rynek oferuje szeroką gamę wszelkiego typu środków odkażających i pielęgnujących racice.
Dezynfekcja racic, by przyniosła właściwe efekty musi zostać uzupełniana szeregiem innych działań w miejscach przebywania krów, a do takich zalicza się zachowanie czystości podłoża po których poruszają się zwierzęta oraz ograniczenie ich wilgotności.
prof. dr hab. Tadeusz Barowicz
Instytut Zootechniki-PIB w Krakowie
