Kwasica krów jest jednym z najważniejszych schorzeń metabolicznych spotykanych w stadach krów mlecznych. Rozróżnia się postać podkliniczną (SARA) oraz kliniczną. Szacuje się, że SARA dotyczy dziś od 20 do 30% pogłowia krów mlecznych.
Jako najważniejsze przyczyny kwasicy należy wymienić m. in. pobieranie w dawce pokarmowej przez wysokomleczne krowy dużych ilości łatwo fermentujacych pasz węglowodanowych lub skarmianie TMR-u złożonego z pasz objętościowych nadmiernie rozdrobnionych. Takie postępowanie skutkuje obniżeniem pH treści żwacza, zmianą proporcji występującej w żwaczu mikroflory oraz nagromadzeniem się w jego treści dużej ilości lotnych kwasów tłuszczowych (LKT). Niskie pH treści żwacza trwające przez ok. 4-6 godzin, skutkuje m. in. zahamowaniem namnażania się bakterii celulolitycznych, a stymulacją bakterii amylolitycznych (np. Streptococus bovis) oraz bakterii kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus. Zmniejsza się także populacja pierwotniaków w żwaczu.
Kwasica kliniczna jest konsekwencją wystąpienia kwasicy podklinicznej, stanowiąc jej drugi etap. W wyniku nagromadzenia się dużej ilości kwasu mlekowego zdolności buforowania i motoryka żwacza zanikają, a w efekcie dochodzi do odwodnienia i zniszczenia błony śluzowej ścian żwacza. Objawami kwasicy klinicznej są: nadmierne pobudzenie zwierząt, częste porykiwanie, kładzenie się i wstawanie, zgrzytanie zębami, łzawienie oczu oraz niepokój i objawy świadczące o cierpieniu. Występują również inne objawy: apatia, anoreksja, ból w okolicy brzucha, częstoskurcz serca, przyśpieszony oddech, biegunki, chwiejny chód, pokładanie się i śmierć zwierzęcia.
Zapobieganie kwasicy u krów mlecznych polega na przestrzeganiu zasad prawidłowego żywienia w okresie okołoporodowych i na początku laktacji. Kluczem do zapobiegania wystąpienia SARS jest zapewnienie adaptacji mikroorganizmów żwacza do diety z dużym udziałem pasz treściwych. W tym celu, w okresie przejściowym tj. od 3 tyg. przed do 3 tyg. po porodzie, wskazanym jest stopniowe zwiększanie ilości pasz treściwych w dawce pokarmowej celem umożliwienia odpowiedniego rozwoju i zaadaptowania się mikroorganizmów żwacza do wysokoenergetycznych pasz treściwych bogatych w skrobię. Brodawki żwacza muszą w tym czasie odbudować się, wzrosnąć, chociaż pełny ich rozwój następuje dopiero w ok. 4 tyg. laktacji. Jako przyczyną powodującą kwasicę mogą być również błędy popełniane podczas sporządzania dawek pokarmowych w oparciu o dane tabelaryczne, a nie wg rzeczywistej wartości pokarmowej pasz. Ważne jest też odpowiednie pocięcie i wymieszanie komponentów składowych w wozie paszowym, by uniemożliwić krowom sortowanie paszy. W wyniku tego ostatniego, cząstki długości ok. 4 cm mogą być pobierane znacznie później lub wcale.
W warunkach optymalnych właściwą kwasowość żwacza reguluje ślina. Jej dobowe wydzielanie przez krowę wynosi od 140 do 160 litrów i zależy od rodzaju skarmianej paszy. W skład śliny wchodzą m. in. jony: Na, K, Cl, fosforany oraz węglany. Wszystkie one dają odczyn alkaliczny (pH 8,0-8,6). W wyniku fermentacji zachodzącej w żwaczu, wchodząca w skład dawki pokarmowej pasza treściwa jest źródłem kwasów tłuszczowych. Z kolei podawane kiszonki oprócz kwasu mlekowego dostarczają też znaczne ilości lotnych kwasów tłuszczowych Ponieważ zdolności buforujące śliny mają ograniczone możliwości, z tych względów zachodzi konieczność stosowania dodatków paszowych usprawniających funkcjonowanie żwacza, które swoim składem i właściwościami zbliżone są do działania śliny produkowanej przez przeżuwacze. Do grupy tej zalicza się bufory fermentacji (np. kwaśny węglan sodu lub wapnia, bentonit, kreda pastewna oraz uwodniony dwuwęglan trójsodowy). Zapobiegają one nadmiernej produkcji kwasów w czasie fermentacji lub mogą powodować (tlenek magnezu, dolomit) podwyższenie pH płynu żwacza.
W ostatnich latach coraz częściej stosowane są preparaty biologiczne zawierające żywe lub/i martwe drożdże czy produkty ich fermentacji, oraz inne mikroorganizmy takie szczepy jak np. Lactobacillus, enterokoki, propionibakterie. Stabilizują one populację mikroorganizmów w żwaczu i przyczyniają się do poprawy aktywności enzymatycznej w przewodzie pokarmowym oraz mogą wpływać na poprawę wydajności mlecznej krów. Pod wpływem tych dodatków dochodzi do stymulacji namnażania się bakterii celulolitycznych i zwiększenia szybkości fermentacji mikrobiologicznej, zmniejszenia udziału kwasu mlekowego w żwaczu i stabilizacji pH płynu żwacza oraz wzrostu mikrobiologicznej syntezy białka w żwaczu. Zwiększona ilość uwalnianego amoniaku wbudowana zostaje wówczas w białko mikroorganiczne żwacza, przez co zwiększa się podaż aminokwasów do jelita cienkiego oraz stabilizuje się przebieg procesów fermentacyjnych w żwaczu.
