Występujące u nas zmiany klimatyczne, a więc wydłużona i w miarę ciepła jesień oraz łagodne zimy, skłaniają rolników do późnojesiennych zasiewów zbóż ozimych, bądź niektórych odmian zbóż jarych, tzw. przewódkowych. Dotyczy to jarych form pszenicy i pszenżyta, a nawet żyta.
Wprawdzie odmiany przewódkowe nie są u nas zbyt popularne, ale stanowią kuszącą alternatywę dla pszenic ozimych wysiewanych późną jesienią oraz pszenic jarych wysiewanych wiosną. Sprawdzają się głównie po późno schodzących z pola burakach cukrowych i kukurydzy ziarnowej. Pozostaje wówczas mało czasu na wykonanie niezbędnych uprawek przedsiewnych i terminowy zasiew zbóż ozimych.
Przewódki gwarantują często wyższe plony od zbóż ozimych wysiewanych w tak późnym terminie, jak też zbóż jarych, wysiewanych wiosną. W wielu przypadkach dają o 20-30 proc. większe plony w porównaniu z zasiewami wiosennymi. Dotyczy to głównie ich uprawy na glebach lżejszych, przy występujących często suszach wiosenno-letnich. Niemniej w warunkach ostrzejszych zim przewódki uprawiane na glebach lżejszych wykazują większą skłonność do wymarzania, w porównaniu z ich wysiewem na glebach zwięźlejszych. Wyróżnia się dwa główne terminy ich siewu. Pierwszy przypada na późną jesień lub wczesną zimę (listopad, grudzień), natomiast drugi na okres zimowy (styczeń- luty). Jako optymalny podaje się zwykle listopad, choć przy opóźnionym nadejściu zimy, a więc wydłużonej jesieni, zasadny jest ich wysiew w drugiej połowie listopada, a nawet w grudniu.
Stąd dylemat z ustaleniem optymalnego terminu siewu przewódek, decydujący często o powodzeniu uprawy. Najlepiej by przed zakończeniem jesiennej wegetacji, a więc nastaniem mrozów i opadami śniegu, weszły w etap szpilkowania, czyli ostatnią fazę kiełkowania (BBCH 10), kiedy liść nie przebił jeszcze pochewki liściowej. W tej fazie wytwarzane są w ziarniaku duże ilości cukrów prostych, które przechodząc do młodych kiełków, zagęszczają ich „sok” i uodparniają na niskie temperatury. Z kolei zbyt późny zasiew lub wczesne nadejście zimy powoduje, iż młode siewki nie osiągną przed zimą pożądanego etapu szpilkowania, lecz napęczniałe ziarniaki w wyniku pobrania wody, pozostaną na zimę w glebie. Wówczas wiosną należy poczekać na ich ewentualne kiełkowanie i wschody, zanim podejmiemy decyzję o likwidacji zasiewu.
Uprawa przewódek jest mniej zawodna w zachodnich regionach kraju, gdzie zimy są łagodniejsze, poza tym na tych terenach rolnicy borykają się częściej z klęskami suszy. Większe ryzyko uprawy przewódek jest w północno-wschodniej Polsce (woj. podlaskie), gdzie zimy są zwykle ostrzejsze. Oczywiście nie można tego do końca przewidzieć, stąd jako optymalny termin siewu w północno-wschodniej i wschodniej części kraju można podać 1-15 XI, zaś w zachodniej 15-30 XI. Niemniej w poszczególnych latach przebieg pogody w okresie późnej jesieni i na początku zimy jest zmienny, stąd podane terminy należy traktować jako orientacyjne, w praktyce przewódki wysiewane są także w grudniu, a nawet w styczniu bądź lutym.
Przewódki w porównaniu do zbóż jarych wysiewanych wiosną, wykorzystują nie tylko w większym stopniu wilgoć zimową, ale rozwijają także silniejszy system korzeniowy, co umożliwia im lepsze pobieranie wody i składników pokarmowych. W efekcie lepiej sobie radzą z niedoborem wody w okresie wiosenno-letnim (IV- VI). Poza tym dojrzałość do zbioru osiągają nieco wcześniej niż gatunki jare wysiewane wiosną (o 6-9 dni), co stwarza lepsze stanowisko dla rzepaku lub zasiewu międzyplonów, np. z udziałem roślin strączkowych. Zabiegi uprawowe przed zasiewem przewódek są podobne jak przy uprawie gatunków ozimych, zależne głównie od przedplonu.
W stanowisku po kukurydzy należy po jej zbiorze, dokładnie pociąć, rozdrobnić i wymieszać z glebą, a następnie przyorać resztki pożniwne. Ułatwi to wysiew nasion, szybszą mineralizację tych resztek oraz ograniczy porażenie przewódek przez patogeny chorób fuzaryjnych. Z kolei liście buraków powinny być po rozdrobnieniu wymieszane z glebą lub przyorane na głębokość do 10-15 cm, głębsze wniesienie powoduje ich zakiszanie, co niekorzystnie wpłynie na strukturę gleby. W zasadzie pod przewódki zbędne jest nawożenie azotem, przed ich zasiewem. Główną dawkę N należy wysiać wczesną wiosną, by pobudzić rośliny do krzewienia. Z kolei nawozy PK należy wysiać przed głębszymi uprawkami poprzedzającymi ich zasiew.
Do późnojesiennego siewu zalecane są następujące odmiany jarych pszenic przewódkowych: Arabella, Goplana, Gratka, Harenda, KWS Chamsin, Mandaryna, Nimfa, Ostka Smolicka, Rusałka, Tybalt i Varius. Z kolei spośród jarych (przewódkowych) odmian pszenżyta można polecić: Dublet, Mamut, Mazur, Milewo, Milkaro, Puzon, Santos, Sopot, zaś spośród odmian żyta jarego: Arantes, Bojko, SM Ananke i SM Elara. W obrocie można spotkać także inne odmiany przewódkowe zbóż jarych, mające w materiale genetycznym gen o podwyższonej mrozoodporności.
