Wsparcie finansowe w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) na lata 2023-2027 jest przyznawane na podstawie „Plan Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027” (PS WPR), który znajduje odzwierciedlenie w legislacji krajowej. Warunkiem otrzymania płatności w ramach wsparcia bezpośredniego jest złożenie wniosku oraz spełnienie określonych warunków kwalifikowalności do przyznania danej płatności.
Przedstawiamy informacje na temat zasad przyznawania płatności bezpośrednich z uwzględnieniem zmian wprowadzonych w 2024 roku.
Warunkowość i ekoschematy
Obowiązkowy system warunkowości w ramach WPR na lata 2023-2027 łączy dwa elementy tj. normy dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska (DKR) oraz wymogi podstawowe w zakresie zarządzania (SMR).
W 2024 roku wprowadzono częściową derogację od normy GAEC 8 dotyczącą minimalnego udziału co najmniej 4% gruntów ornych na obszary i elementy nieprodukcyjne oraz wprowadzono zmianę współczynnika ważenia z poziomu 0,3 do 1,0 w odniesieniu do międzyplonów i wsiewek w uprawę w plonie głównym (warunek uprawiania międzyplonów bez stosowania środków ochrony roślin został utrzymany).
W kampanii 2024 w ramach spełnienia normy GAEC8 nie będzie także możliwości wyboru rośliny: ugór z uprawą.
Kolejna zmiana dotyczy uzupełnienia definicji nawozów w ramach normy GAEC 4 o każdą inną substancję zawierającą związek lub związki azotu rolniczo wykorzystywaną w celu zwiększenia wzrostu roślinności.
W przypadku norm GAEC 7 i GAEC 8 zrezygnowano także z obowiązku składania oświadczenia i zastąpiono ten obowiązek prowadzeniem rejestrów zabiegów agrotechnicznych lub posiadaniem innych dokumentów zawierających m.in. numer działki ewidencyjnej, oznaczenie działki rolnej, informacje o wykonanych zabiegach.
Drugim elementem zielonej architektury są ekoschematy – dobrowolne dla rolników systemy na rzecz klimatu i środowiska realizowane w cyklu rocznym, deklarowane na etapie składania wniosku o przyznanie płatności.
W ramach ekoschematów w 2024 roku, tak jak w roku poprzednim, realizowanych będzie 6 interwencji oraz 8 praktyk dotyczących produkcji roślinnej i dobrostanu zwierząt.
Zmiany wprowadzone w bieżącym roku, w tym zakresie dotyczą m.in. praktyk, interwencji:
1. „Wymieszanie obornika na gruntach ornych w terminie 12 godzin od jego aplikacji” oraz „Stosowanie nawozów naturalnych płynnych innymi metodami niż rozbryzgowo” a ich rezultatem są:
Ø utrzymanie możliwości weryfikacji realizacji praktyk poprzez składanie oświadczenia w sytuacji jeżeli rolnik nie będzie mógł wykonać zdjęcia geotagowanego,
Ø rezygnacja z obowiązku prowadzenia rejestru,
Ø w odniesieniu do gruntów ornych wprowadzenie odstępstwa umożliwiającego złożenie oświadczenia lub zdjęcia geotagowanego o wykonaniu praktyk do 30 listopada, jeżeli mają zastosowanie przesłanki, wskazujące na sytuacje uniemożliwiające dokonanie zbiorów lub nawożenia z uwagi na niekorzystne warunki pogodowe,
Ø nałożenie na ARiMR obowiązku wzywania rolników w przypadku, jeżeli nie złożyli oświadczenia/zdjęcia geotagowanego na potrzeby realizacji tych praktyk.
2. „Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia w wariancie dotyczącym wapnowania”, w ramach którego:
Ø zrezygnowano z obowiązku składania oświadczenia, że rolnik nie otrzymał decyzji Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w sprawie przyznania dofinansowania na zakup nawozu wapniowego.
3. „Międzyplony ozime lub wsiewki śródplonowe” poprzez:
Ø doprecyzowanie, że w ramach międzyplonów może być stosowana forma jara lub ozima roślin tworzących mieszankę międzyplonu ozimego,
Ø rezygnację, w przypadku wsiewki śródplonowej z obowiązku składania oświadczenia o dacie zbioru uprawy w plonie głównym na rzecz prowadzenia rejestru zabiegów agrotechnicznych.
4. „Integrowana Produkcja Roślin”, w której:
Ø doprecyzowano, że płatności są przyznawane również, jeżeli małżonek rolnika prowadzi uprawy roślin zgodnie z metodykami integrowanej produkcji roślin.
5. „Dobrostan zwierząt” w tym:
Ø wprowadzenie płatności dla rolników uczestniczących w krajowych systemach jakości (obecnie są to: system QMP dla bydła rzeźnego i system QAFP dla świń, kurcząt brojlerów i indyków rzeźnych) z tytułu obowiązujących w tych systemach ograniczeń w zakresie stosowania antybiotyków,
Ø w przypadku realizacji wariantu Dobrostan koni utrzymywanych w systemie otwartym, dopuszczenie utrzymywania ogierów w pomieszczeniach/budynkach i otrzymanie do nich wsparcia wg stawki dla wariantu Dobrostan koni utrzymywanych w pomieszczeniach lub budynkach,
Ø w zakresie obowiązkowego odbycia jednorazowego, bezpłatnego szkolenia z zakresu metod ograniczających stosowanie antybiotyków u zwierząt,wprowadzenie możliwości odbycia szkolenia w terminie do dnia 14 marca roku następującego po roku, w którym rolnik złożył wniosek poprzez udział w jednej z trzech dostępnych form:
– ekranowo (samodzielnie poprzez dostęp on-line 24 h/7 dni w tygodniu),
– webinarium (on-line z udziałem osoby prowadzącej i transmisji na żywo),
– stacjonarnie (w oddziale ODR).
Rolnik aktywny zawodowo
Rolnik jest uznawany za aktywnego, jeżeli decyzja o ustaleniu kwoty płatności bezpośrednich jest nie wyższa niż 5 000 EUR.
Pomocy nie przyznaje się rolnikowi, który administruje portami lotniczymi, wodociągami lub stałymi terenami sportowymi lub rekreacyjnymi lub świadczy usługi przewozu kolejowego lub usługi w zakresie obrotu nieruchomościami, chyba że:
1) działalność rolnicza jest jego działalnością przeważającą, co wynika z danych zawartych w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, Krajowym Rejestrze Sądowym lub dokumentów z REGON lub
2) udokumentuje, że:
a) przychód z działalności rolniczej stanowi co najmniej 1/3 całego jego przychodu lub
b) kwota płatności bezpośrednich przysługujących temu rolnikowi za dany rok wynosi co najmniej 5% całości przychodów z działalności pozarolniczej, lub
3) wysokość otrzymanych przez tego rolnika płatności bezpośrednich za rok poprzedzający rok złożenia wniosku o przyznanie pomocy, nie przekracza równowartości 5 000 EUR, a w przypadku gdy nie otrzymał płatności bezpośrednich za rok poprzedzający rok złożenia wniosku o przyznanie pomocy – suma:
a) iloczynu liczby kwalifikujących się hektarów posiadanych przez tego rolnika i średniej krajowej wysokości płatności bezpośrednich za hektar za rok poprzedzający rok złożenia wniosku o przyznanie pomocy oraz
b) iloczynu wyrażonej w dużych jednostkach przeliczeniowych (DJP) liczby zwierząt posiadanych przez tego rolnika, które zostały zatwierdzone do płatności bezpośrednich w roku złożenia wniosku o przyznanie pomocy, i średniej krajowej wysokości płatności bezpośrednich do zwierząt w zł na DJP za rok poprzedzający rok złożenia wniosku o przyznanie pomocy – nie przekracza równowartości 5 000 EUR.
Minimalna powierzchnia kwalifikująca się do płatności
Płatności bezpośrednie są przyznawane rolnikowi, jeżeli prowadzi działalność rolniczą, łączna powierzchnia gruntów objętych obszarem zatwierdzonym do podstawowego wsparcia dochodów będących w posiadaniu tego rolnika jest nie mniejsza niż 1 ha, a powierzchnia działki rolnej nie mniejsza niż 0,1 ha
Pomimo niespełnienia ww. warunku, płatności bezpośrednie są przyznawane, jeżeli:
rolnik spełnia warunki do przyznania płatności związanych do zwierząt lub płatności dobrostanowych i złoży wniosek o ich przyznanie, a łączna kwota płatności bezpośrednich, jakie miałyby zostać przyznane w danym roku temu rolnikowi, przed zastosowaniem kar i kar administracyjnych, wynosi co najmniej równowartość w złotych kwoty 200 euro.
Rodzaje płatności w 2024 roku
1. Podstawowe wsparcie dochodów przyznawane rolnikowi spełniającemu ww. wymogi przyznania pomocy, po złożeniu wniosku o przyznanie płatności – system eWniosekPlus.
2. Przejściowe wsparcie krajowe tj.
2.1 Uzupełniająca płatność podstawowa jest przyznawana rolnikowi do powierzchni: upraw roślin rodzajów określonych w przepisach, uprawianych w plonie głównym oraz gruntów ornych, na których nie jest prowadzona uprawa roślin
2.2 Płatność niezwiązana do tytoniu jest przyznawana rolnikowi, jeżeli:
a) spełnia warunki do przyznania podstawowego wsparcia dochodów i złożył wniosek o jego przyznanie;
b) w dniu 31 grudnia 2018 r. był wpisany do rejestru producentów surowca tytoniowego, o którym mowa w art. 40 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o organizacji niektórych rynków rolnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 185 i 1370); 3) w 2017 r. lub w 2018 r. był stroną umowy kontraktacji lub umowy na uprawę tytoniu
3. Płatność redystrybucyjna jest przyznawana rolnikowi, jeżeli łączna powierzchnia gruntów będących w posiadaniu tego rolnika objętych obszarem zatwierdzonym do podstawowego wsparcia dochodów jest nie większa niż 300 ha.
Płatność redystrybucyjna przysługuje do powierzchni gruntów: położonych na obszarze zatwierdzonym do podstawowego wsparcia dochodów jednak nie większej niż 30 ha
4. Płatność dla młodych rolników jest przyznawana rolnikowi, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:
1) ma nie więcej niż 40 lat w pierwszym roku ubiegania się o płatność dla młodych rolników;
2) kieruje gospodarstwem, to znaczy prowadzi działalność rolniczą w gospodarstwie osobiście (podejmuje decyzje), na własny rachunek i we własnym imieniu, ponosi koszty i czerpie korzyści w związku z prowadzeniem tej działalności;
3) posiada co najmniej:
a) wykształcenie zasadnicze branżowe, średnie branżowe, średnie lub zasadnicze zawodowe w rozumieniu przepisów prawa oświatowego, lub
b) 3-letni staż pracy w rolnictwie, przy czym za staż pracy w rolnictwie uznaje się okres liczony do dnia złożenia wniosku o przyznanie pomocy, w którym wnioskodawca:
– podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie jako rolnik lub domownik lub ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia działalności rolniczej w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej lub państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), lub
– był zatrudniony w gospodarstwie na podstawie umowy o pracę, na stanowisku związanym z prowadzeniem produkcji rolnej.
Płatność dla młodych rolników jest przyznawana do powierzchni gruntów będących w posiadaniu rolnika objętych obszarem zatwierdzonym do podstawowego wsparcia dochodów, jeżeli rolnik ten po raz pierwszy rozpoczyna działalność rolniczą w gospodarstwie, jako kierujący tym gospodarstwem, lub rozpoczął działalność rolniczą w gospodarstwie w ciągu pięciu lat przed pierwszym złożeniem wniosku o płatność dla młodych rolników.
Płatność dla młodych rolników jest przyznawana danemu rolnikowi za nie więcej niż 5 kolejnych lat, z tym że ostatnia płatność dla młodych rolników może być przyznana za 2027 r.
W 2024 roku wprowadzono następujące zmiany służące uproszczeniu przyznawania płatności tj.
· odstąpiono od wymogu posiadania przez rolnika ubiegającego się o przyznanie płatności dokumentu potwierdzającego, że podlegał ubezpieczeniu w KRUS;
· ograniczono wymóg składania oświadczenia w celu ustalenia daty rozpoczęcia działalności rolniczej – tylko w przypadku nieposiadania przez małżonka rolnika numeru PESEL
5. Płatności związane z produkcją są przyznawane do:
5.1 powierzchni użytków rolnych będących w posiadaniu tego rolnika, na których uprawia w plonie głównym rośliny strączkowe na nasiona, rośliny pastewne, ziemniaki skrobiowe, buraki cukrowe, pomidory, chmiel, truskawki, len lub konopie włókniste;
5.2 do zwierząt gatunków: bydło domowe (Bostaurus), owca domowa (Ovis aries) lub koza domowa (Capra hircus) spełniających określone wymogi odnośnie wieku i liczby zwierząt
6. Płatności w ramach ekoschematów
są przyznawane rolnikowi do:
6.1 obszarów z roślinami miododajnymi;
6.2 rolnictwa węglowego i zarządzania składnikami odżywczymi;
6.3 integrowanej produkcji roślin;
6.4 biologicznej ochrony upraw;
6.5 retencjonowania wody na trwałych użytkach zielonych,
6.6 dobrostanu zwierząt;
po spełnieniu warunków przyznawania płatności dla poszczególnych interwencji.
Ponadto, w terminie składania wniosków o płatności bezpośrednie rolnik będzie miał możliwość wnioskować o następujące płatności:
7. Płatności rolno-środowiskowo-klimatyczne w ramach interwencji
przyznawane są jeżeli podmiot ubiegający się o przyznanie tych płatności posiada nie mniej niż 1 ha i realizuje zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatyczne, o których mowa w art. 70 ust. 1 rozporządzenia 2021/2115, w ramach następujących interwencji:
a) Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków na obszarach Natura 2000;
b) Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków poza obszarami Natura 2000;
c) Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk na obszarach Natura 2000;
d) Zachowanie sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych;
e) Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie;
f) Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie;
g) Bioróżnorodność na gruntach ornych.
8. Płatności ekologiczne przyznaje się do użytków rolnych (minimum 1 ha) będących w posiadaniu rolnika, na których prowadzi produkcję ekologiczną w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 23 czerwca 2022 r. o rolnictwie ekologicznym i produkcji ekologicznej i realizuje zobowiązanie ekologiczne.
9. Premie z tytułu zalesień, zadrzewień lub systemów rolno-leśnych są przyznawane za realizację innych zobowiązań w dziedzinie zarządzania, o których mowa w art. 70 ust. 1 rozporządzenia 2021/2115.
Wprowadzone w bieżącym roku zmiany dotyczą
Ø uproszczeń w przypadku ubiegania się o przyznanie pomocy do gruntów zalesionych w wyniku sukcesji naturalnej poprzez rezygnację z załącznika do wniosku, jakim była mapa geodety;
Ø rozszerzenia listy gatunków drzew i krzewów, które mogą być wykorzystywane w interwencjach leśno-zadrzewieniowych;
Ø doprecyzowania przepisów w zakresie dokumentów planistycznych z gminy, które stanowią załącznik do wniosku o sporządzenie planu zalesienia.
10. Płatności ONW są przyznawane rolnikowi do użytków rolnych będących w jego posiadaniu położonych na obszarach, o których mowa w art. 71 ust. 2 rozporządzenia 2021/2115, którymi są obszary określone w przepisach wydanych na podstawie art. 45 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 dotyczących szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pkt 12 tej ustawy.
Od 2024 r., zwiększone zostały stawki płatności na obszarach ONW typ górski i podgórski dla rolników posiadających zwierzęta trawożerne.
· na obszarach strefy II ONW typ specyficzny tzw. podgórskiej ze zwierzętami, ze stawki 550 zł/ha do 676 zł/ha,
· na obszarach ONW typ górski, z 750 zł/ha do 829 zł/ha. Ponadto zmniejszony został wymóg minimalnej obsady zwierząt trawożernych uprawniającej do ubiegania się o te płatności z 0,5 DJP do 0,3 DJP.
Doświadczenia związane z wdrażaniem norm warunkowości i ekoschematów w ramach płatności bezpośrednich w 2023 roku oraz informacje, dane uzyskane przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi od rolników, doradców rolniczych czy Agencji Restrukturyzacji i
Modernizacji Rolnictwa skutkują zmianami m.in. w realizacji i dokumentowaniu wybranych praktyk lub interwencji.
Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie we współpracy z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa realizuje szkolenia oraz działania informacyjne na temat zasad wypełniania wniosku o przyznanie płatności w ramach systemu wsparcia bezpośredniego na 2024 rok.
W artykule zaprezentowano informacje obowiązujące w dniu 21.03.2024 roku, dlatego serdecznie zapraszamy do śledzenia wydarzeń oraz informacji publikowanych na stronie internetowej CDR – www.cdr.gov.pl i ARiMR https://www.gov.pl/web/arimr.
Łukasz Bocheński, CDR Oddział Poznań
Opracowano na podstawie:
1. Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027
2. Ustawa z dnia 8 lutego 2023 o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej
3. Płatności bezpośrednie, w tym ekoschematy oraz interwencje środowiskowe PS WPR 2023-2027, MRiRW Warszawa 2023
4. Instrukcja wypełniania wniosku w aplikacji eWniosekPlus, https://www.gov.pl/web/arimr/instrukcja-wypelniania-wniosku-w-ewniosekplus
