Występujące u nas zmiany klimatyczne, a więc wydłużona i w miarę ciepła jesień oraz łagodne zimy, a przy tym duży udział kukurydzy w strukturze zasiewów, skłaniają rolników do późnych zasiewów zbóż ozimych, bądź niektórych odmian jarych, tzw. przewódek.
Dotyczy to głównie jarych form pszenicy i pszenżyta. Wprawdzie przewódki nie są u nas zbyt popularne, ale mogą być korzystną alternatywą dla pszenic jarych wysiewanych wiosną. Sprawdzają się głównie po późno schodzących z pola burakach cukrowych i kukurydzy. Pozostaje wówczas mało czasu na wykonanie niezbędnych uprawek i terminowy (do 15.10) zasiew zbóż ozimych.
Późny zasiew zbóż jesienią jest bardziej wskazany na glebach lżejszych
Przewódki oraz późno siane niektóre odmiany pszenic ozimych, gwarantują na ogół wyższe plony (o 20-30 proc.) od zbóż jarych, wysiewanych wiosną. Dotyczy to zwłaszcza ich uprawy na glebach lżejszych oraz w latach z dużym niedoborem opadów w okresie wiosenno-letnim.
Jednak w warunkach ostrzejszych zim, tak późno siane pszenice, wykazują większą skłonność do wymarzania, w porównaniu z wysiewem w terminie optymalnym oraz na glebach zwięźlejszych.
Optymalny termin siewu przewódek
Wyróżnia się dwa skrajne terminy późnojesiennego wysiewu pszenic. Pierwszy przypada na późną jesień lub wczesną zimę (od 16 X do 15 XII), natomiast drugi na okres zimowy (od 16 XII do 28 II). Oczywiście drugi termin jest bardziej zawodny i rzadko praktykowany.
Jako optymalny termin podaje się zwykle pierwszą połowę listopada, choć przy opóźnionym nadejściu zimy, zasadny może być ich wysiew nawet w pierwszej dekadzie grudnia.
Stąd problem z ustaleniem optymalnego terminu siewu, ale decydujący często o powodzeniu uprawy. W poszczególnych latach przebieg pogody w okresie późnej jesieni i na początku zimy jest zmienny, stąd podane terminy należy traktować jako orientacyjne.
Najlepiej by przed zakończeniem jesiennej wegetacji, a więc nastaniem mrozów i opadów śniegu, siewki weszły w etap szpilkowania (BBCH 10), kiedy liść nie przebił jeszcze pochewki liściowej. W tej fazie wytwarzane są w ziarniaku duże ilości cukrów prostych, które przechodząc do młodych kiełków, zagęszczają ich „sok” i uodparniają na niskie temperatury.
Kiedy podjąć decyzję o likwidacji zasiewu
Z kolei zbyt późny zasiew lub wczesne nadejście zimy powoduje, iż młode siewki nie osiągną przed zimą pożądanego etapu szpilkowania. Wówczas napęczniałe wodą ziarniaki, pozostaną na zimę w glebie. Wiosną należy poczekać na ich ewentualne wschody, przed podjęciem ostatecznej decyzji o likwidacji lub pozostawieniu zasiewu.
Późne zasiewy jesienne zbóż w porównaniu z wiosennymi, wykorzystują nie tylko w większym stopniu wilgoć zimową, ale rozwijają także silniejszy system korzeniowy, co umożliwia im lepsze pobieranie wody i składników pokarmowych.
W efekcie lepiej sobie radzą z niedoborem wody w okresie wiosenno-letnim (IV-VI). Poza tym dojrzałość do zbioru osiągają nieco wcześniej niż jare wysiewane wiosną (o 6-9 dni), co stwarza lepsze stanowisko dla rzepaku lub zasiewu międzyplonów, np. z udziałem roślin strączkowych.
Niezbędne uprawki po zbiorze kukurydzy
W stanowisku po kukurydzy należy po jej zbiorze, dokładnie pociąć i wymieszać z glebą, a następnie przyorać resztki pożniwne, po czym zwałować pole wałem Campbella.
Ułatwi to wysiew ziarna i szybszy rozkład resztek, co ograniczy porażenie siewek pszenicy przez patogeny chorób fuzaryjnych, a także zniszczy w znacznym stopniu zimujące w resztkach larwy omacnicy prosowianki.
W zasadzie pod późno wysiane pszenice zbędny jest azot. Główną dawkę N należy wysiać wczesną wiosną, by pobudzić rośliny do krzewienia. Z kolei nawozy PK należy dać pod orkę lub inne głębsze uprawki.
Do późnojesiennego siewu zalecane są odmiany mające geny o podwyższonej mrozoodporności. Dlatego przed ich wyborem, należy dokładnie zapoznać się z ofertą firm hodowlano-nasiennych, oferujących konkretne odmiany pszenic ozimych lub jarych dla swego rejonu.
Tego typu informacje podawane są corocznie przez stacje COBORU na podstawie wyników porejestrowych doświadczeń odmianowych (PDO).
