Łąki to zbiorowiska roślinne, które składają się głównie z traw oraz roślin strączkowych (cenne źródło białka w pożywieniu zwierząt), z niewielką domieszką ziół. Pastwiska natomiast to grunty rolnicze, które porośnięte są roślinnością podobną do obecnej na łąkach, jednakże na terenach tych w okresie wiosenno-jesiennym wypasane są zwierzęta hodowlane tj. bydło, konie, kozy czy owce.
Oba te zbiorowiska zaliczane są do trwałych użytków zielonych (TUZ), które zajmują ok 3,2 ml ha, co stanowi niecałe 22 proc. zasiewów gruntów rolnych. W ciągu ostatnich kilkunastu lat powierzchnia TUZ systematycznie spadała i zmniejszyła się o ok. 1,5 proc. w stosunku do 2010 roku.
Choć wydawałoby się, że TUZ stanową niewielki procent w strukturze zasiewów naszego kraju, nie należy umniejszać ich roli. Przede wszystkim stanowią niezbędne źródło paszy dla przeżuwaczy. W celu otrzymania bogatego w składniki odżywcze pożywienia dla zwierząt hodowlanych, powinno się należycie o nie zadbać, chociażby poprzez odpowiednie nawożenie mineralne.
Nawożenie ma na celu przyspieszenie wzrostu i rozwoju roślin, a także zrównoważenie produkcji biomasy roślinnej. Wraz z nawozami dostarczane są podstawowe składniki odżywcze do których zaliczamy azot (N), fosfor (P) i potas (K).
Zobacz także: Nawożenie łąk gnojowicą. Dawki i zalecenia
Nawożenie azotem należy podzielić na dawki i dostosować do ilości pokosów czy wypasania zwierząt. Pierwsza dawka powinna być najwyższa, ponieważ w tym okresie rośliny wykorzystują azot do intensywnego wzrostu, zwłaszcza w fazie strzelenia w źdźbło.
Przyjmuje się, że roczne zapotrzebowanie na azot wynosi do 140 kg N/ha dla łąk na glebach organicznych, do 80 kg N/ha na glebach torfowo-murszowych. Warto pamiętać, iż maksymalna dawka roczna azotu (ze wszystkich źródeł) dla gruntów użytkowanych kośno-paszowo nie może przekraczać 160 kg N/ha.
Nawożenie azotem zależne jest również od procentu udziału roślin bobowatych w runi, gdy przekracza ono 20-30 proc. nie powinno stosować się dawki wyższej niż 60 kg/ha/rok. Rośliny bobowate przeprowadzają wraz z bakteriami brodawkowymi proces dizotrofii, który polega na redukcji azotu cząsteczkowego (N2) z powietrza do amoniaku (NH3), który jest łatwo asymilowany przez rośliny, stanowiąc dodatkowe źródło tego pierwiastka.
Oczywiście nie bez znaczenia jest forma azotu jaką się stosuje w danym terminie. W pierwszym najlepiej sprawdzą się nawozy zawierające azot w formie szybko działającej np. saletra amonowa, w kolejnych można zastosować mocznik, który działa wolniej.
Fosfor, jako pierwiastek słabo rozpuszczalny w wodzie jest gorzej przyswajalny przez rośliny, dlatego też bardzo ważne jest dostarczanie go roślinom wraz z nawozami. Najczęściej aplikujemy go w dwóch dawkach, które są podzielone na 1/2-3/4 i 1/2-1/4 rocznego zapotrzebowania, odpowiednio na wiosenne i jesienne nawożenie. Dla gleb ubogich w fosfor powinno się zastosować ok 80 kg P2O5/ha/rok, z kolei dla gleb o średniej i wysokiej zasobności wystarczy zastosować ok. 60 kg P2O5 na każdy hektar.
Potas ma za zadanie wspomóc roślinę w pobieraniu azotu i fosforu. Jego obecność wpływa na akumulację cukrów w masie roślinnej, które po pierwsze podnoszą jej wartość energetyczną, a po drugie usprawniają jej zakiszanie.
Jest pierwiastkiem chętnie pobieranym przez niektóre gatunki traw, który następnie jest nadmiernie akumulowany i może powodować zaburzenia w proporcji składników paszy, co w konsekwencji prowadzi do chorób zwierząt. Dlatego też należałoby przed nawożeniem potasem zbadać zasobność gleby w ten pierwiastek. Optymalną dawką potasu na łąkach wielokośnych, przy niskiej jej zasobności jest ok. 120 kg K2O/ha.
Potas powinien być podawany w tylu dawkach ile jest pokosów. Połowę zapotrzebowania na ten pierwiastek dostarczamy wiosną, resztę w równych dawkach. Ostatnia dawka potasu (jak również fosforu) pozwala na przygotowanie się roślin do przezimowania, m.in. przez zgromadzenie substancji zapasowych.
Warto pamiętać również o podaży pozostałych makroelementów tj. siarka (S), magnez (Mg) czy wapń (Ca). Siarka w roślinach odpowiada za syntezę aminokwasów oraz wspomaga wykorzystanie azotu przez rośliny. Magnez pozytywnie wpływa na rozbudowę systemu korzeniowego, lepsze pobieranie pierwiastków – N, P, K, a także jako składnik chlorofilu odpowiada za przeprowadzanie procesu fotosyntezy. Również wapń pełni ważne funkcje w roślinach: wpływa na rozwój systemu korzeniowego, stanowi składnik ścian komórkowych czy katalizuje reakcje enzymatyczne.
Przy nawożeniu mineralnym powinno się pamiętać o utrzymywaniu odpowiedniego pH gleby, w granicach 5,5-6,5. Przy odpowiednim odczynie gleby rośliny skuteczniej pobierają i przyswajają zaaplikowane składniki odżywcze.
Dr Zyta Waraczewska
