Kukurydza odgrywa dużą rolę w polskim rolnictwie. Warto przypomnieć, że uprawa kukurydzy wymaga intensywnych środków produkcji, niezależnie od stosowanych technologii (na kiszonkę z całych roślin czy na ziarno). Nowe odmiany mieszańcowe niosą w sobie wysoki potencjał produkcyjny, ale wymagają od rolnika dobrej znajomości racjonalnego nawożenia, właściwego stosowania środków ochrony roślin. Duże zainteresowanie uprawą kukurydzy wiąże się z potrzebą profesjonalnej ochrony. Błędy popełniane w ochronie kukurydzy mogą sporo kosztować.
W naszym kraju w 2021 roku do zwalczania agrofagów łącznie (chwastów, sprawców chorób, szkodników) w uprawie kukurydzy jest zarejestrowanych przez MRiRW – 299 środków ochrony roślin, w tym 219 herbicydów. Według strategii „Od pola do stołu” w najbliższym czasie dojdzie do znacznej redukcji zużycia środków ochrony roślin. Producenci kukurydzy mogą spodziewać się wycofania prawie połowy herbicydów. Może się to wiązać ze wzrostem odporności chwastów. W uprawie kukurydzy większy nacisk zostanie położony na wykorzystanie metod biologicznych.
Postępujący proces ocieplenia klimatu zmienia warunki uprawy roślin. Kukurydza jako roślina ciepłolubna, posiadająca mechanizm fotosyntezy C-4, dobrze radzi sobie w wyższych temperaturach i oszczędnie gospodaruje wodą (niski współczynnik transpiracji). Jednak ze względu na znaczną produkcję biomasy, potrzeby wodne kukurydzy są również duże. Warunki pogodowe panujące w Polsce wskazują, iż głównym czynnikiem wpływającym na produkcyjność kukurydzy są warunki wilgotnościowe, kształtowane przez ilość opadów i ich rozkład w okresie wegetacyjnym.
Częste uproszczenia w technologii produkcji, uprawa kukurydzy w monokulturze powodują, że na plantacjach kukurydzy można spotkać około 50 gatunków chwastów.
W uprawach kukurydzy najbardziej spotykane są chwasty prosowate, zwłaszcza chwastnica jednostronna, spośród chwastów jednorocznych jednoliściennych. Z chwastów jednorocznych dwuliściennych często występują: szarłat szorstki, komosa biała, rumiany, psianka czarna, rdest. Na plantacjach kukurydzy można spotkać chwasty wieloletnie dwuliścienne: ostrożeń polny i powój polny, a z chwastów wieloletnich jednoliściennych – perz.
Specyfika uprawy kukurydzy, przy zachowaniu szerokich międzyrzędzi, stosunkowo małej ilości roślin na jednostce powierzchni, słabym początkowym tempie wzrostu tej rośliny stwarza dobre warunki do rozwoju chwastów. Podejmowane zabiegi mechaniczne tylko w ograniczonym zakresie mogą ograniczyć zachwaszczenie.
Zróżnicowanie gatunkowe chwastów w kukurydzy zależy od takich czynników jak: przedplon, rodzaj gleby, technologia uprawy, warunki klimatyczne.
Wybierając strategię przedwschodowego zwalczania chwastów w kukurydzy mamy do wyboru szeroką paletę herbicydów. W ochronie przedwschodowej, herbicydy w większości aplikuje się bezpośrednio po siewie, przed wchodami kukurydzy. W warunkach suszy, w przypadku niektórych herbicydów doglebowych, zaleca się stosowanie ich przed siewem kukurydzy (wymieszanie z glebą na głębokość 3-5cm). Dotyczy to np. herbicydu Dual Gold 960 EC.
Skuteczność herbicydów zależy od wilgotności gleby i staranności uprawy gleby (bez dużych grud). Niewskazana jest susza w okresie zabiegu, herbicyd jest wtedy mało dostępny dla kiełkujących chwastów. Z kolei zbyt duże opady deszczu po zabiegu mogą spowodować przeniknięcie herbicydu w głąb profilu glebowego i ograniczoną dostępność substancji aktywnej dla chwastów. Stosowanie herbicydów doglebowych, w tym dobór dawek zależy od rodzaju gleby (jej właściwości sorpcyjnych) oraz od odczynu gleby. Na glebach lżejszych stosuje się niższe zalecane dawki herbicydów doglebowych, a na glebach cięższych o lepszym kompleksie sorpcyjnym – wyższe. Bardzo ważna przy zabiegach doglebowych jest znajomość historii pola z charakterystycznymi chwastami, dzięki czemu łatwiej wybrać substancje aktywne.
Ochrona przedwschodowa pozwala wcześnie ograniczyć występowanie chwastów, dzięki czemu kukurydza w pełni czerpie wodę składniki pokarmowe i światło.
Herbicydy zawierające taką samą substancję aktywną, mogą różnić się w zakresie terminu i dawki stosowania oraz wrażliwości poszczególnych gatunków chwastów. Ponadto preparaty handlowe mogą różnić się ilością zawartej w nich substancji aktywnej, formy użytkowej, użytych środków wspomagających. Dlatego bardzo ważne jest przestrzeganie zaleceń w etykiecie stosowania herbicydu.
Stosowane przez wiele lat zabiegi chemicznego zwalczania chwastów mogą doprowadzić do niepożądanych zjawisk takich jak: kompensacja chwastów i uodparnianie się chwastów. Zjawisko kompensacji chwastów polega na masowym występowaniu na określonym areale jednego gatunku chwastu. Ten typ zachwaszczenia zagraża roślinie uprawnej. Z reguły taka sama liczba różnych gatunków chwastów jest mniej konkurencyjna niż identyczna liczba takiego samego gatunku. Szkodliwość masowego występowania jednego gatunku chwastu może doprowadzić do jednostronnego, wybiórczego pobierania składników pokarmowych.
Z kolei uodparnianie się chwastów na działanie stosowanych herbicydów polega na przejściu chwastów z grupy wrażliwych do grupy nie wrażliwych na tą samą konkretną substancję aktywną. Zjawisku kompensacji można zapobiec stosując tzw. rotację herbicydów (zmiana substancji aktywnej, odmienny mechanizm działania). W przypadku groźnego uodparniania się chwastów należy liczyć się z niemożnością poradzenia sobie z problemem w trakcie jednego sezonu wegetacyjnego. W takiej sytuacji zalecane jest stosowanie zarejestrowanych mieszanin herbicydowych. Pełny dobór herbicydów w uprawie kukurydzy znajduje się w Zaleceniach Ochrony Roślin. Należy dokładnie zapoznać się z etykietą i zaleceniami producenta.
dr hab. Danuta Leszczyńska, prof. IUNG-PIB
