Zasadnicze znaczenie molibdenu jako składnika pokarmowego, polega na jego udziale w metabolizmie azotowym roślin. Odnosi się to zwłaszcza do przemian azotanów, co ma praktyczne znaczenie przy wysokich dawkach azotu, np. w nawożeniu rzepaku, roślin okopowych, warzyw, chmielu, pszenicy, tytoni ciemnych i Burley, itp. W skrajnych przypadkach, może skutkować wyraźnymi objawami braku azotu, mimo stosowania zwiększonych dawek tego składnika.
Molibden (Mo) w odróżnieniu od manganu i żelaza jest pobierany przez rośliny w niewielkich dawkach (przeciętnie od kilku do 20 g w przeliczeniu na plon z 1 ha). Jest jednak niezwykle ważnym mikroelementem dla roślin, zwłaszcza w polskich realiach, bowiem molibden po borze i miedzi występuje w znacznych niedoborach w naszych glebach, zwłaszcza kwaśnych.
Funkcje molibdenu w roślinie
Molibden pełni istotną funkcję w metabolizmie azotowym roślin. Jego obecność warunkuje prawidłowe działanie enzymu – reduktazy azotanowej, która odpowiada za przemianę azotanów do aminokwasów i białek. Przy zaburzeniu dochodzi do nagromadzenia azotanów, spadeku zimotrwałości ozimych form zbóż i rzepaku, bowiem nadmiar azotanów powoduje wzrost uwodnienia i wydelikacenia roślin. Poza tym molibden stymuluje syntezę hormonu (kwasu abscysynowego), wspomagającego rośliny w prawidłowym przejściu spoczynku zimowego lub (u roślin jarych) okresu niskich temperatur. Dlatego na ozime formy rzepaku zaleca się jesienią dolistne wniesienie do 20 g Mo, na zboża do 10 g Mo/ha, zwłaszcza przy dobrym zaopatrzeniu w azot. Molibden jest także niezbędny w procesie wiązania azotu atmosferycznego przez bakterie brodawkowe oraz wolno żyjące w glebie.
Molibden odgrywa także ważną rolę w przemianach fosforu. Jego niedobór powoduje nagromadzenie w roślinach mineralnych form tego składnika, który w normalnych warunkach powinien być wbudowany w struktury organiczne. Dobre zaopatrzenie roślin w molibden wywiera też korzystny wpływ na proces fotosyntezy, w tym tworzenie chlorofilu. Wspólnie z borem odpowiada też za prawidłowy przebieg tworzenia pyłku i skutecznego zapylania kwiatów. W konsekwencji korzystnie oddziałuje na zwiększenie liczby zawiązanych owoców i nasion.
Wrażliwość roślin na molibden
Wrażliwe na niedostatek molibdenu są głównie rośliny:
- kapustowate – rzepak, gorczyce, kalafior, brokuł, kapusty;
- bobowate – lucerna, koniczyna, groch, fasola, soja, łubin, bobik;
- inne – burak, pomidor, słonecznik, sałata, tytoń, chmiel, szpinak, seler, por, cebula.
Mniej wrażliwe są natomiast zboża i trawy, choć niewielkie dawki molibdenu wskazane są także pod rośliny zbożowe, zwłaszcza pszenicę i kukurydzę, pod które stosuje się zwiększone dawki azotu.
Dostępność molibdenu
Niedobór molibdenu uwidacznia się częściej na lekkich, kwaśnych glebach, w których występuje w formach trudno dostępnych (molibdenianu żelaza lub/i glinu), poza tym jest z nich łatwiej wymywany. W odróżnieniu od innych mikroelementów, wraz ze wzrostem pH gleby przechodzi w formy łatwiej dostępne i może być pobierany w wystarczającej ilości dla potrzeb pokarmowych roślin. Jego niedobór, zwłaszcza na plantacjach rzepaku, może też wynikać z silnego antagonizmu z anionem siarczanowym, niekiedy także fosforanowym. Stosowanie dużych dawek niezbędnej dla rzepaku siarki tylko pogłębia ten proces. Niemniej głównym czynnikiem ograniczającym dostępność molibdenu z gleby jest jej odczyn.
Objawy niedoboru
Objawy niedoboru molibdenu pokazywane są często na przykładzie kalafiora, choć podobne można zaobserwować na liściach rzepaku. W początkowym okresie na młodych liściach tych roślin pojawiają się żółtawe przejaśnienia, obejmujące stopniowo większą powierzchnię. Prowadzi to z upływem czasu do zniekształceń, a nawet (w skrajnym przypadku) obumierania liści, poczynając od ich brzegów. Często na plantacjach rzepaku spotyka się zdeformowane liście wierzchołkowe – bez lub ze zniekształconą i zredukowaną blaszką liściową, natomiast z dobrze wykształconym głównym nerwem. Przyjmują one wydłużony, wąski, tzw. biczykowaty kształt. Nie zawsze jednak niedobór molibdenu jest widoczny wizualnie, często występują objawy utajone, możliwe do zdiagnozowania po analizie chemicznej liści. Powodują jednak wyraźne spadki plonu, dlatego wskazana jest jego wcześniejsza dolistna aplikacja.
Dokarmianie molibdenem
Z uwagi na fakt, iż molibden pobierany jest w szczególnie małych ilościach, dlatego przy jego stosowaniu należy zachować ostrożność, by nie przedawkować zalecanych stężeń. Wprawdzie przy stosowaniu w dawkach 2-3 krotnie przekraczających potrzeby pokarmowe nie jest groźny dla roślin, ale może być szkodliwy dla konsumentów. Dlatego powinien być stosowany wyłącznie poprzez opryskiwanie lub zaprawianie nasion.
Pod rzepak oraz burak, kukurydzę i bobowate, można zalecić łącznie (w 2-4 opryskach) 20-40 g Mo/ha. Pod ziemniak, chmiel, tytoń i podstawowe zboża łączna dawka nie powinna przekroczyć 20 g Mo/ha. Wprawdzie są to dawki zawyżone w stosunku do potrzeb pokarmowych tych roślin, ale niższe trudno równomiernie rozprowadzić w łanie roślin, poza tym nie zostaną w 100 proc. wykorzystane.
