Stosowany w nawozach azot występuje w trzech formach: amonowej (NH4+), saletrzanej (NO3–) i amidowej (NH2). W oferowanych nawozach występuje zarówno jedna, najczęściej dwie, a w RSM nawet trzy formy azotu. Podpowiadamy, czym się charakteryzują.
Forma amonowa
Po wniesieniu do gleby jest zatrzymywana (sorbowana) przez kompleks sorpcyjny, dzięki czemu ulega w niewielkim stopniu stratom w wyniku wymywania. Są to typowe nawozy przedsiewne, wymagające wymieszania z glebą. Korzystnie oddziałują na rozwój korzeni Są lepiej pobierane z gleb o pH 6,6-7,2 oraz w niższych temperaturach. Typowym nawozem z tej grupy jest siarczan amonu, zawierający azot (21 proc. N) i siarkę (60 proc. SO3).
Inne nazwy tego nawozu o identycznej lub zbliżonej zawartości N i S to: AS 21 oraz Pulsar. Ich wadą, jest zakwaszający wpływ na glebę, zaś zaletą dodatkowe dostarczenie znacznych ilości siarki. Ta forma N może ulegać w glebie enzymatycznym przemianom do formy saletrzanej. Jeśli proces ten występuje w dużym nasileniu (w glebach strukturalnych o pH powyżej 6,2 oraz temperaturach 18-25°C), może powodować straty N w wyniku wymywania azotanów.
Forma saletrzana (azotanowa)
Występuje w saletrach: wapniowej (inna wersja i nazwa – Saletra Nitrabor), magnezowej, sodowej i potasowej. Azot w tej formie nie jest zatrzymywany przez kompleks sorpcyjny gleby. Jeśli nie zostanie pobrany w miarę szybko przez rośliny, bądź mikroflorę glebową (sorpcja biologiczna), łatwo ulega wymyciu.
Są to typowe nawozy pogłówne, do stosowania w trakcie wegetacji, łatwo rozpuszczalne w wodzie, nie wymagające zmieszania z glebą. Działają niemal natychmiast po wysiewie, zaspokajając szybko potrzeby pokarmowe roślin w N. Jednak stosowane w nadmiarze powodują gromadzenie w roślinach, zwłaszcza o krótkim okresie wegetacji, szkodliwe azotany.
Mogą też powodować nadmierne uwodnienie tkanek roślinnych, co skutkuje ich większą wrażliwością na przymrozki i choroby oraz gorszym przechowywaniem. Są to najdroższe nawozy azotowe w przeliczeniu na kg czystego składnika, jednak oprócz N (do 15,5 proc.) dostarczają w znacznie większej ilości: Ca, Mg, Na lub K.
Forma saletrzano–amonowa
Zawiera azot w obydwu formach (po 50 proc.) i jest praktyce najszerzej stosowana. Występuje w saletrze amonowej (32 i 34 proc. N) i saletrzaku (25-27 proc.), a także w salmagu (27,5 proc.) i saletrosanie (26 i 30 proc. N). Saletrzak to saletra amonowa (NH4NO3) z dodatkiem węglanu wapnia i magnezu. Głównie z tego powodu, zalecany jest do stosowania przedsiewnego, zaś saletra pogłównego.
Niemniej obydwa mogą być wysiewane przed siewem lub sadzeniem roślin oraz pogłównie. Wówczas najlepiej, zwłaszcza saletrzak, przed spodziewanym deszczem lub uprawkami. Azot w obydwu formach, choć z dominacją amonowej (75 proc.), występuje także w Saletrosanie 26 lub 30. Saletrosan zawiera dodatkowo duże ilości siarki w postaci siarczanu amonu. Obydwie formy N występują także w nawozach o nazwie Salmag.
Nawozy saletrzano-amonowe można uznać za optymalne w okresie wiosennym na ozime formy zbóż i rzepaku. Saletra amonowa oferowana jest także na rynku pod innymi nazwami: Pulan 34 N i ZAKsan, zaś saletrzak: Saletrzak 27 Standard, Saletrzak 27 makro, Saletrzak 27 plus (zawiera dodatkowo Fe), Saletrzak 27 z borem, YaraBela Nitromag. Z kolei Salmag, także pod nazwami: Salmag z borem (zawiera dodatkowo Ca, Mg i B) oraz Salmag z siarką (zawiera dodatkowo Ca i S).
Forma amidowa azotu
Występuje w moczniku (46 proc. N). Nie jest bezpośrednio pobierana przez rośliny, lecz po enzymatycznym przekształceniu do formy amonowej, która z kolei może przechodzić w formę saletrzaną. Obecnie by ograniczyć straty N w wyniku wymywania i ulatniania do atmosfery, do mocznika dodawany jest inhibitor nitryfikacji (ureazy) lub powłoka biodegradowalna. Straty N z mocznika, zachodzą dość szybko w wyższych temperaturach oraz optymalnej wilgotności i pH gleby, bądź w glebach świeżo zwapnowanych.
Wskazany jest jego wysiew w dnie pochmurne lub przed opadem deszczu, zwłaszcza gdy nie ma możliwości wymieszania z glebą. Mocznik jest nawozem uniwersalnym, może być stosowany doglebowo przedsiewnie i pogłównie oraz dolistnie. W porównaniu z formą amonową jest wolniej pobierany, poza tym wykazuje gorszą skuteczność na glebach o małej aktywności biologicznej oraz suchych i kwaśnych. Inne nazwy mocznika to: Pulrea i Pulgran (o większych granulach, co umożliwia szerszy wysiew), poza tym YaraVera Ureas (mocznik z siarką). W ofercie jest też mocznik z saletrą wapniową w nawozie Yara Superstart.
Azot w płynie, czyli RSM
Innym nawozem azotowym jest RSM, czyli roztwór saletrzano-mocznikowy, zawierający 28, 30 lub 32 proc. N w 1 kg tego nawozu (w 1 litrze jest go wyraźnie więcej). Azot w RSM występuje w trzech formach: amidowej (50 proc. ogólnej ilości) oraz amonowej i saletrzanej (po 25 proc.). Rolnicy kupują i stosują na ogół RSM 32 bez rozcieńczania z wodą. Może być stosowany doglebowo przed siewem lub sadzeniem roślin oraz w trakcie ich wegetacji poprzez rozlew w międzyrzędziach lub grubokroplisty oprysk, a także po żniwach na słomę zbóż.
Nawozy azotowe zakwaszają glebę, choć w różnym stopniu, w największym siarczan amonu, następnie saletrosan, mocznik i saletra amonowa, w niewielkim saletrzaki, zwłaszcza zawierające pond 10 proc. CaO i MgO, zaś alkalizująco oddziałują nawozy saletrzane.
