Większość naszych gleb zawiera wystarczającą ilość wapnia (Ca) dla pokrycia potrzeb pokarmowych roślin. Dlatego niedobór Ca jako składnika pokarmowego roślin występuje rzadko. Konieczność wapnowania gleb wynika głównie z potrzeby zmiany ich odczynu, niezbędnego dla poprawy właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych gleb.
W rolnictwie wyznaje się zasadę, że „wapniem nawozimy glebę, a nie roślinę”. Niemniej w niektórych sytuacjach i uprawach, obserwuje się choroby fizjologiczne spowodowane niedoborem wapnia w roślinach. Powodem są zwykle trudności w jego pobieraniu, głównie z gleb kwaśnych oraz w okresach suszy, jak też (w większym stopniu) z powodu utrudnionego przemieszczania w roślinie, zwłaszcza do tworzących się owoców.
Rośliny wskaźnikowe
Wskaźnikiem niedoboru wapnia w glebie są rośliny (chwasty) kwasolubne: szczaw polny, czerwiec roczny, sporek polny, rzodkiew świrzepa. Oznaki niedoboru wapnia występują zwykle na najmłodszych liściach, a głównie owocach. Poza tym przy jego niedoborze gorzej wykształcają się korzenie, zwłaszcza włośnikowe, które śluzowacieją i zamierają.
Brak wapnia w roślinie
Do widocznych wizualnie, chorób fizjologicznych powodowanych niedoborem wapnia w roślinach należą: sucha zgnilizna wierzchołkowa owoców pomidora i papryki (czarny suchy wierzchołek), gorzka plamistość podskórna jabłek, szklistość miąższu jabłek, pękanie owoców wiśni i czereśni, brunatnienie brzegów liści kapusty pekińskiej (tip burn), rzadziej rzepaku (młodsze liście), również w postaci zwisających (zwiędłych) kwiatostanów: rzepaku, gorczycy, słonecznika i innych roślin, co następuje z powodu niedorozwoju korzeni i utrudnionego pobierania wody
Odżywianie wapniem
Dobre zaopatrzenie roślin w wapń zwiększa jędrność owoców, co korzystnie wpływa na smak, jak też ułatwia ich transport i przechowywanie. Szczególnie duże ilości wapnia pobierają rośliny z rodziny kapustowatych, w tym kapusta pekińska i głowiasta biała (późne odmiany) oraz rzepak, a także rośliny bobowate, zwłaszcza strączkowe oraz dynia. Przy widocznych objawach niedoboru wapnia, jak też wówczas, gdy objawy te występowały w latach ubiegłych, wskazane jest dolistne dokarmianie roślin specjalistycznymi nawozami, z podwyższoną zawartością wapnia.
W tym celu polecić można ActiCal, gdzie wapń skompleksowany jest z aminokwasami, które nie tylko odżywiają rośliny (polecane po przebytym stresie), ale także ułatwiają przyswajalność wapnia oraz jego przemieszczanie w roślinie. Polecany jest kilkukrotny oprysk roślin tego typu nawozami w okresie wegetacji roślin, zwłaszcza przed i w okresie tworzenia organów generatywnych oraz dojrzewania owoców pomidora, papryki, tworzenia bulw ziemniaka, a także tworzenia i dojrzewania owoców drzew i krzewów owocowych. Na ogół dolistne nawozy wapniowe nie powinny być mieszane z innymi nawozami (składnikami pokarmowymi), chyba że konkretna firma nawozowa wskaże możliwość tworzenia takich połączeń swoich produktów.
Ilość wapnia w roślinie
Zawartość wapnia w roślinach waha się od 0,1 do ponad 5 proc. ich suchej masy, zależnie od gatunku i organu rośliny, zawartości przyswajalnych form wapnia w glebie oraz warunków meteorologicznych podczas wegetacji roślin, głównie temperatury i wilgotności gleby.
Przy pH poniżej 5 pobieranie wapnia przez system korzeniowy roślin jest często ograniczane przez tzw. kwaśne jony glinu (Al), manganu (Mn) i żelaza (Fe), jak też (niezależnie od wartości pH) w wyniku antagonizmu z potasem (K), sodem (Na), magnezem (Mg) i amonową formą azotu (NH4), oczywiście jeśli składniki te wystąpią w glebie w większej ilościach.
Zapotrzebowanie roślin na wapń
Zapotrzebowanie roślin jednoliściennych (zbóż, traw) na wapń jest zdecydowanie mniejsze niż dwuliściennych, przy czym słoma zbóż zawiera znacznie więcej wapnia niż ziarno. Istnieje również grupa roślin (tzw. kwasolubnych) wrażliwa na wysokie pH i zwiększoną zawartość wapnia w glebie. Należą do nich przede wszystkim: wrzosy i wrzośce, borówka amerykańska, azalia, różanecznik, iglaki, żurawina, a także (w mniejszym stopniu) niektóre rośliny uprawy polowej, tolerujące niskie pH i niską zawartość Ca w glebie, głównie: żyto, łubin żółty, seradela i len.
Funkcje wapnia w roślinie
Podstawowe funkcje fizjologiczne wapnia w roślinie polegają na stabilizacji ścian i błon komórkowych oraz ograniczaniu ich przepuszczalności. Poza tym wapń odpowiada za niektóre procesy enzymatyczne, np. dotyczące przemian cukrowców. Jest też niezbędny przy podziałach komórek, opóźnia procesy starzenia i opadania liści. Wysoka zawartość wapnia w komórkach roślinnych zmniejsza podatność roślin na wyleganie i uodparnia rośliny na patogeny wielu chorób grzybowych.
