Metod zagospodarowania resztek pożniwnych po kukurydzy jest wiele. Każdy rolnik sam musi podjąć decyzję o wyborze określonej metody, gdyż zna on najlepiej możliwości techniczne swojego gospodarstwa, stan żyzności gleby i warunki pogodowe. Najlepiej też potrafi ocenić stan pola po zbiorze kukurydzy, jakie narzędzie zastosować i wie jakie są wymagania rośliny następczej. My udzielimy kilku wskazówek.
Po zbiorze kukurydzy na ziarno lub CCM na polu pozostaje duża masa resztek pożniwnych, czyli łodygi, liście, rdzenie kolbowe oraz liście okrywowe kolb. W zależności od uprawianej odmiany jest to od 15 do ponad 30 t/ha. Przy uprawie kukurydzy na ziarno stosunek suchej masy plonu do suchej masy resztek pożniwnych wynosi 1:1,5, natomiast w przypadku CCM wynosi 1:1,2.
Słoma kukurydziana ma niewielką wartość pokarmowa dla zwierząt, a ze względu na późny termin zbioru ziarna i kolb bardzo często jest porażona grzybami pleśniowymi oraz gdy gleba jest wilgotna, materiał roślinny jest zanieczyszczony glebą – nie nadaje się na paszę. Posiada natomiast dużą wartość nawozową, zawiera więcej składników pokarmowych niż słoma zbóż czy rzepaku, równoważną prawie połowie dawki obornika. Ilość składników pokarmowych w resztkach pożniwnych kukurydzy jest dwukrotnie większa niż w takiej samej masie słomy zbóż.
Ich wykorzystanie z przyorania wynosi podobnie jak dla obornika, dlatego słomę kukurydzianą najlepiej jest dokładnie rozdrobnić podczas zbioru, potem wymieszać z wierzchnią warstwą gleby, następnie przyorać. Taki sposób postępowania jest wskazany zarówno ze względów agrotechnicznych i ekonomicznych. Resztki pożniwne kukurydzy spełniają wiele funkcji, jak m.in.;
- Są źródłem składników pokarmowych,
- Wzbogacają glebę w masę organiczną, z której powstaje próchnica,
- Polepszają właściwości fizyko – chemiczne gleb,
- Rozdrobnione i przyorane resztki pożniwne powodują zniszczenie zimującej w nich np. omacnicy prosowianki,
- Ułatwiają przygotowanie gleby pod wysiew roślin następczych.
Zagospodarowanie resztek pożniwnych po kukurydzy powinno być wykonane jak najszybciej po zbiorze, ponieważ im dłuższy będzie czas ich rozkładu po wymieszaniu z glebą, tym więcej składników będzie dostępnych dla roślin w przyszłym roku, a słoma kukurydziana pozostająca na powierzchni pola nie przyczynia się do wzbogacania gleby w materię organiczną.
Resztki pożniwne w porównaniu z innymi nawozami organicznymi /np.obornik/ zawiera dużo suchej masy, węgla, a mało azotu. W słomie kukurydzianej stosunek C:N wynosi około 60:1, np. w oborniku wynosi 20:1. Wprowadzenie do gleby masy organicznej zasobnej w węgiel a ubogiej w azot powoduje intensywny rozwój mikroorganizmów, następuje brak azotu w słomie do ich budowy. W efekcie jest pobierany azot z gleby. Aby temu zapobiec zachodzi potrzeba stosowania dodatkowego nawożenia azotem w wysokości ok. 6-7 kg N na tonę słomy, wyrównując niekorzystny stosunek C:N. Dodatek ten jest szczególnie wskazany, gdy wkrótce po przyoraniu wcześnie zebranych odmian kukurydzy, uprawiane będą rośliny ozime lub gdy słoma jest przyorywana na glebach lekkich.
Nowoczesne kombajny zbożowe przystosowane do zbioru kukurydzy na ziarno lub CCM nie mają problemów z dobrym rozdrobnieniem łodyg oraz równomiernym rozrzuceniem ich po polu. Urządzenia te na ogół instalowane są pod przystawką zbierającą kolby. Mogą je stanowić rozdrabniacze bijakowe o poziomej osi obrotu lub nożowe o pionowej osi obrotu. Dokładność rozdrobnienia zależy od typu hedera. Bardzo korzystnym rozwiązaniem konstrukcyjnym rozdrabniacza łodyg jest przystawka firmy Geringhoff z systemem Rota Disco, która bardzo dobrze rozdrabnia łodygi, tnąc je na małe odcinki wzdłuż i w poprzek. W urządzeniu tym zastosowano układ trzech walców /wirników/: dwa wirniki wciągające z głowicami ślimakowymi wprowadzają łodygi między listwy obrywające kolby, następnie wciągają je na tarcze tnące trzeciego walca.
Wciągane łodygi są rozdrabniane tarczami i rozrzucane równomiernie na powierzchni pola. Zastosowany rozdrabniacz rozdrabnia części łodygi kukurydzy poniżej linii ciecia przyrządu tnącego kombajnu. Postępując w ten sposób niszczymy znaczną ilość gąsienic omacnicy prosowianki oraz dużą część zarodników grzybów chorobotwórczych. Zastosowanie tego typu zespołu pozwala na zwiększenie wydajności zbioru, uzyskanie równego i niższego ścierniska oraz zmniejszenie mocy w porównaniu z klasycznymi adapterami. Podstawową zaletą rozdrabniaczy instalowanych na adapterach kombajnów jest rozdrabnianie słomy zanim przejadą po niej koła kombajnu.
W przypadku, gdy po zbiorze ziarna na polu pozostały nierozdrobnione łodygi kukurydzy, należy przed wymieszaniem ich z glebą , przyoraniem – rozdrobnić. Do rozdrobnienia łodyg kukurydzianych można zastosować rozdrabniacze sadownicze lub rozdrabniacze łęcin ziemniaczanych, które zapewniają rozdrobnienie łodyg zarówno wzdłuż, jak i poprzek włókien – poniżej linii cięcia adapteru kombajnu. Ponadto, można wykorzystać sieczkarnie zbierające wyposażone w przyrządy do zielonek niskich lub ścinacze bijakowe / typu Orkan/. Wymagają one jednak przed rozpoczęciem pracy dokonania zmian w kształcie kanałów wyrzutowych w celu zapewnienia równomiernego rozrzucenia rozdrobnionej słomy po powierzchni pola. Utrudnieniem dla pracy sieczkarni jest przygniecenie części rzędów z łodygami przez koła kombajnu, które nie będą zebrane przez sieczkarnię i rozdrobnione. Z powodzeniem do rozdrabniania ścierniska i łodyg po zbiorze kukurydzy może być wykorzystany rozdrabniacz uniwersalny Kornik XL – prod. „Kraj” Kutno. Łodygi kukurydzy wraz z liśćmi należy rozdrobnić na sieczkę o długości nie większej niż 10 cm, a wysokość pozostawionego ścierniska nie przekraczała 20 cm. Rozdrobnione resztki pożniwne należy przed zaoraniem, dokładnie wymieszać z wierzchnią warstwą gleby. W przeciwnym razie powstają trudno rozkładające się „materace”, które utrudniają dodatkowo podsiąkanie wody. Do wymieszania rozdrobnionej słomy z glebą można wykorzystać:
– brony talerzowe,
– agregaty podorywkowe,
– spulchniacze obrotowe.
Brony talerzowe , zwłaszcza ciężkie są coraz bardziej przydatne do pracy na glebach zwięzłych z dużą masą resztek pożniwnych, głównie po zbiorze kukurydzy na ziarno. Są to brony o nacisku talerza powyżej 100 kG na talerz, o średnicy talerzy powyżej 600 mm o regulowanym kącie ustawienia talerzy – w zakresie 0-30º ręcznie lub hydraulicznie. Istotne jest również odpowiednie zaostrzenie talerzy, które ułatwiają zagłębianie i rozcinanie niepociętych łodyg kukurydzy. W klasycznych bronach najczęściej stosuje się talerze zębate na sekcjach przednich, a gładkie na tylnych.
Obecnie producenci często instalują przemiennie talerze gładkie i zębate na wszystkich sekcjach, które zapewniają dobre zagłębienie się narzędzia na polach z dużą ilością resztek pożniwnych kukurydzy zarówno nadziemnych jak i podziemnych. Poprzez zmianę kąta ustawienia talerzy do kierunku jazdy można wpływać na intensywność mieszania resztek z glebą. W przypadku małego kąta ustawienia rzędów talerzy do kierunku ruchu, następuje bardziej intensywne kruszenie brył, nie pociętych łodyg kukurydzy. Podczas zwiększania kąta natarcia talerzy jest lepsze wymieszanie masy organicznej z glebą, ale wtedy zwiększa się opór narzędzia. Zainstalowany w tylnej części wał rurowy o średnicy najczęściej o średnicy powyżej 400 mm wciska resztki pożniwne w glebę, reguluje głębokość pracy talerzy, stabilizuje pracę agregatu i ostatecznie wyrównuje powierzchnie pola. Dużą zaletą bron talerzowych jest ich przydatność do pracy na polach zakamienionych i możliwość pracy do głębokości 15 – 20 cm. Zapotrzebowanie na moc wynosi od 15 do 25 kW na metr szerokości roboczej. Najlepszą jakość uprawy ścierniska po kukurydzy uzyskuje się przy prędkości około 9-10 km/h.
Dobre efekty wymieszania rozdrobnionych resztek kukurydzy z warstwą gleby można uzyskać agregatem podorywkowym, którego jednym z elementów roboczych będą zęby kultywatora z gęsiostopkami. Są to najczęściej kultywatory 2 lub 3 belkowe z zębami sztywnymi, zakończonymi bocznymi lemieszami, sekcje brony talerzowej oraz wału rurowego lub spiralnego. W celu lepszego wymieszania resztek pożniwnych z glebą, coraz częściej stosuje się agregaty podorywkowe składające się z wielobelkowych kultywatorów kultywatorów zębami rozmieszczonymi w 4-8 rzędach.
Ramy kultywatorów posiadają wysoki prześwit od podłoża / powyżej 70 cm/, co zmniejsza ryzyko zapychania się przy dużej masie resztek pożniwnych. Ponadto, odległości między zębami w rzędzie kultywatora mogą wynosić od 30 do 45 cm – w zależności od szerokości gęsiostopki, redlicy. Ze względu na fakt, że zęby kultywatorów pracują na głębokości około 15 cm, są zabezpieczane przed przeciążeniem ścinanym bezpiecznikiem lub mechanizmem dźwigniowo – sprężynowym typu non stop”. Pierwsze ze wspomnianych wersji stosowane są na gleby mało zakamienione, rozwiązanie drugie, które umożliwia automatyczny powrót zęba do właściwego położenia roboczego po ominięciu przeszkody, stosowane na glebach zakamienionych. Zabezpieczenie przeciążeniowe zębów jest bardzo ważne, gdyż przy dużych prędkościach roboczych /powyżej 10 km/h/ – a taką prędkością powinny pracować agregaty podorywkowe – silne uderzenie w kamień lub inną przeszkodę grozi uszkodzeniem redlicy lub zęba.
