Zabieg wapnowania gleby wpływa na poprawę jej właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych. Dzięki optymalizacji odczynu zwiększa się dostępność dla roślin wielu składników pokarmowych, a także dochodzi do złagodzenia toksycznego działania na rośliny jonów glinu, manganu i metali ciężkich.
Wapnowanie a właściwości fizyczne
Wapnowanie gleby korzystnie wpływa na właściwości fizyczne głównie poprzez tworzenie związków mniej rozpuszczalnych w wodzie, co przeciwdziała ich wypłukaniu z wierzchniej warstwy gleby. Związki te cementują gruzełki glebowe, wpływając na poprawę struktury gruzełkowatej gleby. Jest to szczególnie korzystne na glebach ciężkich. W efekcie tego wilgotna gleba ciężka nie ulega zlepieniu, z kolei wysuszona nie wysycha na powierzchni z wytworzeniem twardej skorupy, która znacznie utrudnia uprawę.
Wapnowanie a właściwości chemiczne
Wapnowanie wpływa również korzystnie na właściwości chemiczne gleb, co przejawia się obniżeniem zawartości rozpuszczalnych form glinu, żelaza i manganu, a także zmianami w materii organicznej gleb. Nawozy do odkwaszania gleb, szczególnie zawierające formy węglanowe, wprowadzone do gleby wpływają na zmniejszenie zawartość wolnych oraz związanych z kationami jednowartościowymi kwasów humusowych oraz zwiększają zawartość kwasów fulwowych i huminowych związanych z wapniem, co przyczynia się do wzrostu ilości próchnicy glebowej, a także poprawy jej jakości. Wapnowanie gleb prowadzi również do stabilizacji próchnicy glebowej.
Wapnowanie wpływa na przemiany w glebie i pobieranie składników pokarmowych przez rośliny, przyspieszając mineralizację związków organicznych oraz proces nitryfikacji, który najintensywniej przebiega przy odczynie słabo kwaśnym lub obojętnym. Dodatkowo wapnowanie przyczyniając się do lepszej przewiewności gleb przeciwdziała bardzo niekorzystnym procesom prowadzącym do strat azotu. Zwiększa również pobieranie przez rośliny azotu w formie amonowej.
Zabieg wapnowania nie wpływa w zasadniczy sposób na pobieranie potasu, jednak na glebach dobrze zwapnowanych rzadko stwierdza się skutki nadmiernego odżywiania roślin tym pierwiastkiem. Wapnowanie może oddziaływać także na unieruchamianie w glebie większości metali ciężkich, w tym również niezbędnych dla roślin mikroelementów. Ogranicza ono zawartość przyswajalnych form manganu, cynku i żelaza, które w glebach silnie zwapnowanych ulegają wytrąceniu w postaci związków słabo dostępnych dla roślin.
Wapnowanie a właściwości biologiczne
Wapnowanie zwiększa w glebie ilość korzystnej mikroflory glebowej, ponieważ przeważająca ilość pożytecznych gatunków mikroorganizmów glebowych najlepiej rozwija się przy odczynie gleby zbliżonym do obojętnego. Bakterie biorące udział w procesach rozkładu substancji organicznej, prowadzących do powstania prostych związków, które stają się dostępne dla roślin, lepiej rozwijają się w glebie zwapnowanej.
Optymalizacja odczynu gleby wpływa korzystnie na rozwój bakterii wiążących wolny azot z powietrza (Azotobakter i bakterie symbiotyczne), tym samym prowadząc do zwiększenia zawartości azotu w glebie. Wapnowanie gleb uruchamia fosfor dla roślin, między innymi w efekcie przyspieszenia hydrolizy estrowych połączeń fosforowych w glebie. Jednak korzystny wpływ wapnowania na uruchomienie fosforu stwierdza się, gdy gleba zawiera odpowiednią ilość fosforu uwstecznionego. Zabieg wapnowania ogranicza w glebie ilości szkodliwych dla roślin grzybów i pasożytów.
