Wapnować można pod pewnymi warunkami o każdej porze roku, choć w tej chwili głównie na użytkach zielonych oraz, jeśli zachodzi taka potrzeba, pod jare rośliny uprawy polowej.
Rynek nawozów wapniowych jest bogaty, oferowane są nawozy o różnym składzie i właściwościach fizyko-chemicznych. Rolnikom często trudno przebrnąć przez gąszcz informacji i wybrać najlepszy na swoje gleby.
Różnice między nawozami wapniowymi są często znaczące, a efekty w postaci odkwaszenia gleby i uzyskania wyższych plonów, widoczne mogą być już w następnym roku, ale też dopiero za kilka, a nawet kilkanaście lat.
Podczas zakupu nawozu pytaj o certyfikat
Wapń w większości nawozów występuje w dwóch formach: tlenkowej (CaO) i węglanowej (CaCO3). Za uniwersalne, a więc polecane zarówno na gleby lżejsze (przede wszystkim), ale też zwięźlejsze, uważane są nawozy węglanowe.
W obrębie tej grupy spotykamy zarówno twarde, silnie skrystalizowane (choć rozdrobnione) skały wapienne, jak też miękkie, gąbczaste i porowate skały kredowe.
Cechy te przesądzają o szybkiej i dużej nasiąkliwości oraz rozpuszczalności kredy w wodnym roztworze glebowym, co warunkuje natychmiastowe działanie odkwaszające. Stąd „kreda” stało się synonimem wysokiej jakości nawozu wapniowego
Producent ma obowiązek podać typ wapna nawozowego i jego odmianę, a tym samym, z jakiego źródła pochodzi. Informacja ta powinna być umieszczona w sposób czytelny na opakowaniu i w dokumentach, tj. certyfikacie nawozu.
Charakterystyczne cechy kredy
Na podstawie odmiany dowiemy się, czy jest to nawóz z przerobu mielonych, nieporowatych, twardych skał wapiennych (odmiana 04, 05), czy wysoko ceniona przez rolników kreda (odmiana 06a lub 07a), określana w ustawie jako „wapno kredowe”.
Przypisanie kredzie tak wielu pozytywnych cech zaowocowało tym, iż na rynku pojawia się wiele produktów nazywanych kredą. Nie zawsze mają one wspólne naturalne pochodzenie oraz amorficzną (porowatą) budowę.
Informacja ta jest o tyle istotna, gdyż porowaty węglan wapnia, stwarza wyraźnie większą powierzchnię kontaktu z roztworem glebowym, co przyśpiesza działalność odkwaszającą, w porównaniu z silnie skrystalizowaną (zbitą, twardą), choć zmieloną skałą wapienną.
W przypadku kredy trzeba zwrócić uwagę na zawartość CaO (minimum 35, najczęściej około 50 proc.), ewentualnie także MgO (do kilku proc.), poza tym na typ (naturalna kopalina) i odmianę (06a lub 07a), a także reaktywność (zwykle 80-99 proc.) i zawartość wody (pożądana do 10 proc.).
Niektóre nawozy kredowe zawierają dodatkowo związki organiczne, co uwidocznione jest zwykle w ich nazwie, jak też barwie.
Reaktywność nawozu wapniowego
Nawozy zawierające węglan wapnia charakteryzują się dużym zróżnicowaniem aktywności chemicznej (reaktywności), a tym samym skuteczności odkwaszania. Wynika to z faktu, iż forma węglanowa w porównaniu z tlenkową, wolniej rozpuszcza się w wodzie.
Stąd bardzo ważnym parametrem węglanu wapnia i magnezu, jest ich reaktywność, rozumiana jako aktywność chemiczną zawartych w nawozie związków Ca i Mg, do wchodzenia w reakcje chemiczne i odkwaszanie gleby.
Wyrażana jest w proc. w stosunku do aktywności świeżego węglanu wapnia, którą przyjęto za 100 proc. Może się okazać, ze nawóz zawierający więcej CaO jest mniej skuteczny w odkwaszaniu, niż mający mniej CaO, ale wykazujący większą reaktywność.
Dotyczy to zwłaszcza starszych geologicznie, silnie skrystalizowanych skał wapiennych, zawierających niekiedy także węglan magnezu. Wprawdzie magnez cechuje się większą siłą odkwaszającą (o 39 proc.) niż wapń, ale wykazuje na ogół niższą reaktywność.
W konsekwencji proces odkwaszania może się ujawnić po 2-3, a nawet kilkunastu latach (grubo zmielone dolomity). Zupełnie inna reakcja nastąpi po zastosowaniu wapieni miękkich typu kredowego. Efekt odkwaszający, dzięki ich wysokiej reaktywności, nastąpi już w roku wysiewu, bądź kolejnym.
Rozdrobnienie a reaktywność nawozów wapniowych
Innym parametrem jakościowym nawozów Ca jest stopień ich rozdrobnienia. Im skała jest drobniej zmielona, tym większa jest powierzchnia kontaktu cząstek nawozu z glebą, a tym samym szybsze działanie odkwaszające.
Naturalne, podsuszone wapno kredowe posiada zróżnicowaną wielkość cząstek, na ogół poniżej 0,15 mm, nie jest to jednak frakcja pylista. Dzięki temu nie ulega stratom podczas rozsiewu w dnie wietrzne.
Pyliste nawozy wapniowe nie tylko trudniej równomiernie rozsiać na polu, ale trzeba się liczyć ze stratami w dnie wietrzne. Dlatego coraz częściej oferowane są granulowane nawozy wapniowe, w tym kreda. Większe granule stwarzają możliwość rozrzutu, nawet na 30 m szerokość.
