Rolnicy korzystający z materiału siewnego z własnego gospodarstwa powinni pamiętać o jego oczyszczeniu przed zaprawieniem nasion. Jest to zabieg konieczny gdyż ziarno odbierane bezpośrednio z kombajnu zawiera bardzo wiele różnorodnych zanieczyszczeń takich jak chude, niedorozwinięte lub uszkodzone ziarna a także elementy mineralne oraz organiczne. Do czyszczenia ziarna wykorzystywane są czyszczalnie ziarna o różnej konstrukcji i wydajności. Piszemy o nich poniżej.
Czyszczalnie bębnowe
Czyszczalnie bębnowe mają uniwersalne przeznaczenie. Można nimi czyścić praktycznie wszystkie gatunki ziarna. W konstrukcji tych maszyn znajduje się komora aspiracyjna (wialnia) oraz separatory mechaniczne. Charakterystycznym elementem w konstrukcji czyszczalni jest obrotowy bęben podzielony na kilka sekcji z których każda jest wyposażona w wymienne sita. W każdej sekcji istnieje możliwość zainstalowania sit o dowolnej perforacji (z otworami okrągłymi lub owalnymi), co zapewnia dużą uniwersalność maszyny. Bęben jest nachylony pod kątem do podłoża. W pracy bębnowej czyszczalni do ziarna wykorzystuje się siłę odśrodkową, dzięki której materiał biologiczny nie ślizga się po sitach. W pierwszej kolejności ziarno jest zasypywane do wialni gdzie przechodzi przez strumień powietrza, który usuwa pyły i lekkie zanieczyszczenia oddzielane potem w cyklonie. Następnie surowiec wlatuje do części sitowej. W pierwszej sekcji następuje wylot drobnych zanieczyszczeń (piasek, poślad, drobne nasiona), zaś ziarno przechodzi do następnej sekcji. W kolejnych sekcjach następuje oddzielenie drobnego ziarna od ziarna docelowego. Duże zanieczyszczenia (np. kłosy, części łodyg) wychodzą na końcu bębna.
Czyszczalnie złożone
Innym rodzajem urządzeń do czyszczenia ziarna są czyszczalnie złożone. W urządzeniach tych w procesie oczyszczania ziarna wykorzystuje się zarówno strumień powietrza jak i sita (górne oraz dolne). W czyszczalniach złożonych zasypane do kosza zsypowego ziarno jest wstępnie oczyszczane za pomocą strumienia powietrza po czym jest równomiernie dostarczane na sita, które poruszają się ruchem przeciwbieżnym. Na górnych sitach surowiec jest oddzielany od grubszych zanieczyszczeń. Wstępnie oczyszczone ziarno trafia na dolne sita, gdzie następuje oddzielenie od niego drobnych zanieczyszczeń. Sita można wymieniać w zależności od typu surowca oraz trybu pracy (czyszczenia wstępnego lub dokładnego).
Separatory aerodynamiczne
Separatory aerodynamiczne są przeznaczone do czyszczenia i kalibracji wszystkich zbóż, roślin strączkowych, kultur ogrodowych, warzywnych i ziołowych kultur, a także wszelkiego rodzaju mieszanek sypkich. W zasadzie działania tych urządzeń wykorzystuje się przepływ powietrza. Oddzielenie ziarna od zanieczyszczeń polega na zasadzie żaglowości i ciężaru właściwego ciał. Ziarno jest wprowadzane do urządzenia przez zbiornik zasilający zregulowaną przysłoną. W dolnej części komory rozprężnej znajdują się rynienki do których wpada oczyszczone ziarno oraz zanieczyszczenia. W wyniku ruchu powietrza wszystkie cięte i uszkodzone ziarna trafiają do frakcji ze śmieciem i odpadami. Ciężkie domieszki i kamienie są wydmuchiwane do pierwszej frakcji. Do odbioru oczyszczonego ziarna jest przeznaczona druga i trzecia rynienka (zbiornik). Dla odprowadzania odpadów lekkich używany jest czwarty i piąty zbiornik. Strumień powietrza z urządzenia trafia do komory osadowej lub cyklonu.
Separatory lekkich zanieczyszczeń
Separatory zanieczyszczeń lekkich (aspiratory) służą do wstępnego oczyszczania ziarna z pyłów i lekkich cząstek. W tych urządzeniach surowiec jest podawany przez wlot do miejsca gdzie za pomocą specjalnego dysku napędzanego własnym silnikiem (rozdzielacz rotacyjny) jest rozsypywane równomiernie w komorze ekspansywnej gdzie materiał spada do dolnego wylotu. Jednocześnie wentylator odsysa zanieczyszczenia w górę wypychając je do cyklonu. Czyste ziarno opada w dół do dolnego wylotu.