Wapnowanie gleb lekkich i zwięzłych – jakie różnice?

Wapń w większości nawozów wapniowych występuje w dwóch formach: tlenkowej (CaO) i węglanowej (CaCO₃). Rzadziej w ofercie można spotkać nawozy  wodorotlenkowe – Ca(OH)₂, czyli wapno gaszone oraz krzemiany wapnia – CaSiO₃. Podpowiadamy, jakie są różnice w wapnowaniu gleb lekkich i zwięzłych.

Wapno tlenkowe zaleca się na gleby zwięźlejsze, których odczyn zmienia się wolniej, ze względu na wysoką buforowość tych gleb, czyli ich podatność na zmiany pH. Dzięki temu istnieje mniejsze ryzyko ich przewapnowania, mimo że nawozy tlenkowe wykazują większą reaktywność (w tym rozpuszczalność w wodzie), a więc wyraźnie szybciej działają (odkwaszają glebę) niż węglanowe.

Z kolei na lżejszych, piaszczystych glebach celowe jest stosowanie naturalnych, czyli węglanowych form Ca i Mg, wolniej działających, a więc łagodniejszych, choć bardziej trwałych  w odkwaszaniu.

>>> czytaj: ABC wapnowania

Obydwie formy różnią się też zawartością czystego składnika – CaO. Nawozy tlenkowe zawierają go co najmniej 60 proc., podczas gdy węglanowe, po przeliczeniu na CaO, od 20 do 50 proc. Na glebach kwaśnych, wykazujących z reguły niedobór magnezu (Mg), wskazany jest wysiew nawozów wapniowo-magnezowych, np. dolomitowych (węglanowe formy Ca i Mg).

Dla przykładu dolomit mielony (im drobniej tym szybsza działalność odkwaszająca) zawiera w przeliczeniu na tlenki – 45 proc. CaO i MgO, w tym co najmniej 15 proc. MgO. Działa powoli (mała reaktywność), choć w dłuższym okresie, a przy tym wyraźnie lepiej na glebach w miarę wilgotnych i kwaśnych (pH poniżej 5). Dobrym, choć droższym nawozem jest też Wap Mag, zawierający w formie węglanowej 28 proc. CaO, 16 proc. MgO i 4 proc. S, a także mikroelementy.

Należy podkreślić, że magnez wnoszony w tych nawozach wykazuje wyraźnie większą siłę odkwaszającą (współczynnik 1,39) niż wapń, a jest przy tym ważnym składnikiem pokarmowym roślin. Dla przykładu, jeśli nawóz zawiera 60 proc. CaO i 20 proc. MgO to jego siła odkwaszająca w przeliczeniu na CaO wynosi: 60 + (20 x 1,39) = 60 + 27,8 = 87,8 proc. CaO.

Dobrym nawozem wapniowym węglanowym (wysoka reaktywność – ponad 95 proc.) na gleby lekkie i średnie jest kreda, zawierająca zwykle (w zależności od pochodzenia) ponad 30 proc. CaO. Interesującym nawozem  jest też OrCal, czyli organiczny wapń uzyskiwany z przerobu pozyskiwanych z ubojni pozostałości zwierzęcych. Zawiera zarówno niezbędny do odkwaszania gleb wapń (ponad 30 proc CaO), jak też związki organiczne (również 30 proc), a więc dwa podstawowe czynniki decydujące o żyzności gleby.

Na glebach bardzo kwaśnych (pH poniżej 4,6) oraz zwięzłych można jednorazowo wysiać nawet 5 t/ha czystego składnika (CaO i MgO). Wynika z tego, że nawet do 20 t/ha konkretnego nawozu, np. wapna defekacyjnego z cukrowni, które zawiera również inne makro- i mikroelementy. Jednak zdecydowanie lepsze rezultaty daje „ewolucyjne (wolniejsze), a nie rewolucyjne (szybkie)” podejście do odkwaszania gleb, a więc stosowanie jednorazowo mniejszych dawek, ale w węższych przedziałach czasowych.

Dotyczy to zwłaszcza gleb lżejszych, z których wapń jest łatwiej wymywany. Po 2-3 wapnowaniach jednorazową dawką do 3 t/ha CaO (na glebach lżejszych do 2 t), w odstępach 2-letnich i uzyskaniu optymalnego odczynu, można w kolejnych latach prowadzić ten zabieg co 4-5 lat, podobną dawką nawozów, by utrzymać odczyn na pożądanym poziomie. Należy mieć na uwadze fakt, że im gleba jest bardziej kwaśna oraz w miarę wilgotna, tym szybciej uwalniany jest wapń i magnez z wnoszonych nawozów, czyli wcześniej nastąpi ich działalność odkwaszająca.

Orientacyjne – jednorazowe dawki wapnia w t CaO/ha umożliwiające doprowadzenie gleby do pożądanego (optymalnego) odczynu w zależności od zwięzłości gleby i wartości pH^x

^X – w praktyce, jak zaznaczono w tekście jednorazowe dawki nawozów wapniowych w przeliczeniu na CaO nie powinny przekraczać 2 t na glebach lekkich i 3 t/ha na zwięzłych.