Zdolność do rodzenia licznych miotów oraz właściwe odchowanie prosiąt coraz częściej wiązane jest z kondycją lochy. Tymczasem prowadzone przez ostatnie dziesięciolecia prace hodowlane spowodowały dziś wzrost mięsności świń, pociągając za sobą zmniejszenie u nich rezerw tłuszczu. Zagadnienie to ma znaczenie szczególnie u loszek i loch użytkowanych rozpłodowo.
Tłuszcz stanowi ok. 70-75% rezerw energetycznych lochy. Obok magazynowania energii, bierze udział w licznych procesach hormonalnych organizmu.
Rezerwę tłuszczową loszki ocenia się za pomocą pomiaru grubości słoniny (np. aparatem ultradźwiękowym) w punkcie p2. Jej wartość przed kryciem nie powinna przekraczać 20 mm. Wartość poniżej progu 16 mm nie gwarantuje dobrych wyników w rozrodzie i długiego użytkowania zwierzęcia. Loszki, u których słonina jest zbyt cienka nie dysponują odpowiednią rezerwą energetyczną umożliwiającą na uruchomienie jej np. podczas laktacji (tab.1). U takich zwierząt często występuje tzw. syndrom pierwszego miotu, charakteryzujący się znacznym wydłużeniem okresu jałowienia spowodowany zbyt dużym wyczerpaniem lochy po odsadzeniu prosiąt. Loszki takie są również mniej odporne i bardziej podatne na schorzenia.
Tab.1. Zależność między grubością słoniny w punkcie p2 loszek przy pierwszym kryciu, a długością ich użytkowania (Guaghn i in., 1993)
| Wyszczególnienie | Grubość słoniny w p2 (mm) | ||
| <14 | 14-16 | >16 | |
| Liczba loszek | 161 | 466 | 466 |
| Liczba miotów uzyskana podczas użytkowania | 2,81 | 3,47 | 3,75 |
Wraz ze wzrostem loszki zmienia się jej otłuszczenie, w tym grubość słoniny. Od momentu zapłodnienia do porodu, grubość słoniny stopniowo ulega zwiększeniu. Po porodzie, w trakcie laktacji, parametr ten maleje. Sprawia to intensywny odchów prosiąt oraz produkcja mleka w tym okresie.
Zwierzęta skąpo żywione podczas ciąży rodzą prosięta o niskiej masie ciała, słabe i mało żywotne. Z kolei żywione niedoborowo podczas laktacji tracą kondycję na skutek zużywania do produkcji mleka składników uwalnianych z własnego organizmu w byt dużych ilościach i wychudzone długo jałowią. Przedłużający się, nierzadko nawet do miesiąca, okres jałowienia znacząco obniża częstotliwość oproszeń. Z kolei lochy zatuczone podczas ciąży miewają problemy z porodem, a następnie słaby apetyt podczas laktacji przez co produkują mniej mleka. Sytuacja taka pogarsza odchów prosiąt. Nadmierne otłuszczenie loszek i loch prowadzi do trudnych porodów, zwiększając ilość martwo urodzonych prosiąt oraz może być przyczyną takich schorzeń okołoporodowych jak np. MMA. Zespół zaburzeń okołoporodowych MMA związany jest z występowaniem schorzeń gruczołów mlekowych. Towarzyszyć mu często również stan zapalny dróg rodnych oraz bezmleczność.
W Instytucie Zootechniki-PIB w Krakowie, przeprowadzono badania na lochach, gdzie określano zależności między zmianami grubości słoniny określanej w punkcie p2 podczas krycia, porodu oraz po odsadzeniu prosiąt, a liczbą i masą ciała urodzonych oraz odchowanych do 21 dnia życia prosiąt (tab.2). We wszystkich trzech cyklach reprodukcyjnych najniższą grubość słoniny w punkcie p2 stwierdzono w okresie krycia, a najwyższą w okresie porodu. Pomiary grubości słoniny w w/w punkcie, w kolejnych cyklach reprodukcyjnych były coraz wyższe. Obserwowano istotne pocienienie słoniny podczas trwania laktacji. Wykazano, że zwiększenie grubości słoniny w okresie od pokrycia do porodu istotnie wpływało na wzrost liczby prosiąt urodzonych oraz masę ich ciała. W przypadku zależności między zmianą grubości słoniny loch w okresie od porodu do odsadzenia prosiąt, stwierdzono korelacje o ujemnych wartościach związanych ze spadkiem ilości odchowanych prosiąt w miocie oraz o dodatnich zależnościach wraz ze wzrostem masy ciała prosięcia odsadzonego w 21 dniu życia. Świadczy to, że wraz z istotnym zmniejszeniem się otłuszczenia loch podczas laktacji wzrastała masa ciała odłączanych prosiąt i zmniejszały się ich straty podczas odchowu.
Tab.2. Grubość słoniny w punkcie p2 u loch oraz liczba i masa ciała prosiąt w 3 kolejnych miotach (Eckert, 2020).
| Wyszczególnienie | Cykl reprodukcyjny | ||
| 1 | 2 | 3 | |
| Grubość słoniny w p2 (mm):
przed kryciem przed porodem po odsadzeniu |
12,2 16,1 13,3 |
13,6 16,9 13,8 |
14,0 16,8 14,5 |
| Liczba prosiąt w 1 dniu życia
Masa prosięcia w 1 dniu życia (kg) Liczba prosiąt w 21 dniu życia Masa prosięcia w 21 dniu życia (kg) |
11,78
1,41 10,68 5,16 |
11,49
1,47 10,17 5,68 |
11,61
1,48 10,19 5,72 |
Pocienienie słoniny podczas trwania laktacji istotnie rzutowało na skład siary i mleka loch. Im większa była różnica w grubości słoniny między porodem a odsadzeniem prosiąt, tym mleko zawierało więcej tłuszczu i substancji energetycznych. Ponadto, pobierana przez noworodki siara charakteryzowała się wysoką koncentracją ciał odpornościowych oraz wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.
Podsumowując, zmiany grubości słoniny u loch w okresie od krycia do porodu są istotnie powiązane z liczbą oraz masą ciała urodzonych prosiąt. Z kolei, zmiany grubości słoniny w okresie od porodu do odsadzenia prosiąt są dodatnio skorelowane z przyrostem masy ciała prosiąt podczas odsadzenia oraz ujemnie skorelowane ze stratami prosiąt podczas odchowu. Pocienienie słoniny w okresie odchowu prosiąt wiąże się z obniżeniem poziomu zapasów energii w tkance tłuszczowej, która jest zużywana na potrzeby bytowe lochy oraz produkcję siary i mleka podczas laktacji.
Zmniejszanie otłuszczenia przez lochy podczas odchowu prosiąt wskazuje na ich potencjalnie wysoką przydatność do użytkowania rozpłodowego.
