Z różnych przyczyn nie zawsze jest to możliwe odchwaszczanie na etapie wschodów samosiewów lub w momencie wykształcenia przez nie kilku liści. W związku z tym późnojesienne zwalczanie samosiewów czyli w momencie ich krzewienia to tak naprawdę już ostatni moment aby je skutecznie wyeliminować z plantacji rzepaku.
Większość herbicydów nalistnych, które są polecane do ograniczania chwastów dwuliściennych oraz jednoliściennych, zwalcza również samosiewy zbóż, które zazwyczaj znajdują się w fazie 2-3 liści (BBCH 12-13) do maksymalnie fazy początku krzewienia (BBCH 20). Jednak co w momencie kiedy rzepak znajduje się w fazie 7-8 liści a samosiewy zbóż są w fazie początku krzewienia lub wchodzą już w fazę pełni lub nawet końca krzewienia, co jest bardzo często spotykane w przypadku samosiewów, np. jęczmienia czy pszenżyta?
Jedynym i zarazem bardzo skutecznym rozwiązaniem jest zastosowanie graminicydów czyli herbicydów zwalczających jedynie gatunki jednoliścienne.
O graminicydach słów kilka
Stosowane w uprawie rzepaku przez plantatorów graminicydy, z biochemicznego punktu widzenia należą do inhibitorów funkcjonowania karboksylazy acetylo-CoA (ACCazy) czyli są to ujemne katalizatory syntezy tłuszczów (grupa HRAC 1, dawniej A). Z uwagi na miejsce ich działania, czasami określane są mianem destruktorów merystemów traw.
Ich główny mechanizm działania polega na hamowaniu aktywności syntezy enzymu biorącego udział w biosyntezie kwasów tłuszczów (tzw. krótkołańcuchowych), znajdujących się w chloroplastach. Docelowo proces ten uniemożliwia tworzenie się w roślinie nowych komórek. Natomiast dodatkowym mechanizmem działania jest depolaryzacja błon komórkowych, co prowadzi do zakłóceń w procesie przemieszczania się jonów. W końcowym etapie prowadzi to do destrukcji oraz śmierci całej rośliny.
Natomiast ze względu na budowę chemiczną można je podzielić na dwie grupy: pierwsza z nich to pochodne kwasu arylofenoksypropionowego, tzw. „fopy”, czyli propachizafop, chizalofop-P etylowy, chizalafop-P tefurylowy i fluazyfop-P butylowy. Natomiast druga z nich to cykloheksanodiony, tzw. „dymy”, czyli kletodym i cykloksydym.
W roślinie wrażliwej wszystkie te substancje wykazują działanie systemiczne, są bardzo szybko przemieszczane z liści do stożków wzrostu znajdujących się na pędach, korzeniach czy kłączach. Pierwsze objawy ich działania w postaci zahamowania wzrostu, widoczne są już po kilku dniach (najczęściej po 3-7 dniach) od momentu zastosowania. Natomiast po kolejnych kilku czy kilkunastu dniach, uwidaczniają się przebarwienia liści w postaci chlorozy, czerwienienia lub brunatnienia, stopniowo przechodzące w nekrozy. Czasami mogą się również pojawić inne symptomy w postaci np. deformacji (zmarszczenia) liści. W zależności od warunków pogodowych (im cieplej tym szybciej) oraz od fazy rozwojowej traw (im młodsza tym szybciej), zamieranie roślin może trwać od 7-10 dni do nawet 21-28 dni.
Samosiewy zbóż znajdujące się do początku fazy krzewienia lub pełni krzewienia (BBCH 21-25)
Fluazyfop-P butylowy – pierwsza grupa to graminicydy zawierające 125 g s.cz. w jednym litrze preparatu, np. Akapit 125 EC, Frequent, Privium 125 EC, Trivko. Środki te stosuje się w maksymalnej zalecanej jednorazowej dawce wynoszącej 2,5 l/ha. Natomiast druga grupa to graminicydy zawierające 150 g s.cz. w jednym litrze preparatu, np. Balatella Forte 150 EC, Esorio 150 EC, Flutax 150 EC, Fortune, Foster Forte 150 EC, Grastop 150 EC, Rento 150 EC, Tapani 150 EC. Preparaty te stosuje się w dawce 0,75 l/ha ale łącznie z adiuwantem Oleo 84 EC w dawce 1,5 l/ha. Rośliny rzepaku powinny znajdować się maksymalnie fazie 8 liści (BBCH 12-18), natomiast samosiewy zbóż maksymalnie do fazy początku krzewienia (BBCH 12-20). Zamieranie samosiewów zbóż widoczne jest po upływie około 2-3 tygodni od momentu wykonania zabiegu opryskiwania.
Chizalofop-P tefurylowy – np. Bagira 040 EC, Panarex 040 EC, Pantera 040 EC, Rango 040 EC. Graminicydy te zawierają 40 g s.cz. w jednym litrze preparatu. Środki te należy stosować w dawce 1,0 l/ha, nie później niż do końca wegetacji jesiennej rzepaku (BBCH 12-21). Natomiast samosiewy zbóż, powinny znajdować się maksymalnie do fazy początku krzewienia BBCH 12-20). Pierwsze objawy działania tych graminicydów widoczne są po upływie około 6-10 dni od wykonania zabiegu. Natomiast pełny efekt zniszczenia samosiewów zbóż widoczny jest po 14-21 dniach.
Chizalafop-P etylowy – pierwsza grupa to graminicydy zawierające 50 g s.cz. w jednym litrze preparatu, np. Achiba 05 EC, Darium, Elegant 05 EC, Fitofop, Graminis 05 EC, Jenot Twist 050 EC, Labrador 05 EC, Labrador Extra 50 EC, Labrador Pro, Lampart 05 EC, Leopard Extra 05 EC, Maceta 50, Quick 05 EC, Supero 05 EC, Targa Super 05 EC, Taurus 05 EC, Trepach, Wizjer 50 EC, Zamzar. Preparaty te zalecane są w dawce 1,0 l/ha, która to dawka skutecznie ogranicza samosiewy zbóż, znajdujące się w fazie pełni krzewienia do maksymalnie fazy końca krzewienia (BCH 12-25/29), natomiast rośliny rzepaku powinny być maksymalnie w fazie początku rozwoju pędów bocznych (BBCH 11-21).
Druga grupa to graminicydy zawierające 100 g s.cz. w jednym litrze preparatu, np. Buster 100 EC, Investo 100 EC, Jenot 100 EC, Maceta 100, Pilot 10 EC, Pilot Max 10 EC, Superb 100 EC, Szogun 10 EC, Targa 10 EC, Targa Max 10 EC. Preparaty te można stosować samodzielnie w dawce 0,5 l/ha lub w dawce 0,3 l/ha ale łącznie z adiuwantem Partner+ w dawce 0,7 l/ha. Rośliny rzepaku powinny znajdować się maksymalnie do fazy początku rozwoju pędów bocznych (BBCH 12-21), natomiast samosiewy zbóż do fazy początku krzewienia lub maksymalnie do fazy pełni krzewienia (BBCH 12-20/25).
Natomiast trzecią grupę stanowią graminicydy zawierające w swoim składzie 108 g s.cz. w jednym litrze preparatu, np. Agard 100 EC, Demetris 100 EC, Digator 100 EC, Grasser 100 EC, Superic 100 EC. Graminicydy te można stosować w dawce 0,6 l/ha, w fazie maksymalnie 8 liści rzepaku (BBCH 12-18), a samosiewy zbóż powinny być maksymalnie w fazie pełni krzewienia (BBCH 12-25). W tej grupie jest jeszcze jeden środek o nazwie handlowej Wish Top, który zawiera aż 120 g s.cz. w jednym litrze preparatu i stosuje się go również do jesiennego zwalczania samosiewów zbóż ale w dawce 0,9 l/ha.
Działanie tych wszystkich wyżej wymienionych środków względem samosiewów zbóż, objawia się żółknięciem, a następnie zasychaniem najmłodszych liści. Pierwsze objawy widoczne są po upływie około 7 dni od momentu wykonania zabiegu. Natomiast pełny efekt chwastobójczy widoczny jest po około 3 tygodniach.
Kletodym – pierwsza grupa to graminicydy zawierające 120 g s.cz. w jednym litrze preparatu, np. Cegorian Extra 120 EC, Centurion Plus 120 EC, Flanker 120 EC, Kleto4Herbi 120 EC, GramiGuard, Obtemil 120 EC, Sedim 120, Select Super 120 EC. Preparaty te zaleca się stosować w dawce 0,8 l/ha, w rzepaku w fazie 2-8 liści (BBCH 12-18). Natomiast samosiewy zbóż powinny znajdować się maksymalnie w fazie początku krzewienia (BBCH 12-20).
Druga grupa to graminicydy zawierające 180 g s.cz. w jednym litrze preparatu, np. Brixton, który w dawce 1,0 l/ha, polecany jest do zwalczania samosiewów zbóż będących maksymalnie w fazie początku krzewienia (BBCH 12-20). Natomiast rośliny rzepaku powinny znajdować maksymalnie do końca fazy formowania pędów bocznych (BBCH 12-26).
Natomiast trzecią grupę stanowią graminicydy zawierające w swoim składzie aż 240 g s.cz. w jednym litrze preparatu, np. Juniper Max 240 EC, Kleo 240 EC, Logik 240 EC, V-Dim 240 EC, VextaDim 240 EC. Środki te należy stosować w dawce 0,5 l/ha łącznie z adiuwantem Partner+ w dawce 0,5 l/ha, nie później niż do momentu, gdy widoczne jest pierwsze międzywęźle na roślinach rzepaku (BBCH 12-31). Natomiast samosiewy zbóż, powinny znajdować się maksymalnie do fazy początku krzewienia (BBCH 12-20).
Działanie wyżej wymienionych graminicydów na samosiewy zbóż, objawia się często odbarwieniem antocyjanowym lub chlorozą i czerwienieniem liści, a następnie zasychaniem najmłodszych liści co prowadzi do zahamowania wzrostu i rozwoju. Pierwsze objawy widoczne są po upływie około 7 dni od wykonania zabiegu opryskiwania. Natomiast całkowite zniszczenie samosiewów zbóż następuje po kolejnych 7-14 dniach.
Chizalafop-P etylowy + kletodym – np. Biloxa, Evolution. Graminicydy te zawierają w swoim składzie dwie s.cz. w dawce 70 g/l i 140 g/l. Można je stosować w dawce 0,35 l/ha, w rzepaku ozimym do fazy, gdy podczas wzrostu łodygi widoczne są dwa międzywęźla (BBCH 12-32). Natomiast samosiewy zbóż powinny maksymalnie znajdować się w fazie początku krzewienia (BBCH 13-20). Graminicydy te powodują zahamowanie wzrostu i rozwoju gatunków jednoliściennych. Ich ddziałanie obserwuje się po upływie około 2-5 tygodni od momentu zastosowania w postaci żółknięcia najmłodszych liści gatunków wrażliwych, a następnie obumierania całych roślin.
Samosiewy zbóż znajdujące się do fazy końca krzewienia lub maksymalnie do początku fazy strzelania w źdźbło (BBCH 29-30)
Propachizafop – np. Agaton 100 EC, Agil-S 100 EC, Alive, Aria 100 EC, Asfolot 100 EC, Hitro 100 EC, Kalamos 100 EC, Profop 100 EC, Ready, Vergil 100 EC, Vima-Propachizafop, Zetrola 100 EC. Graminicydy te zawierają 100 g s.cz. w jednym litrze preparatu. Należy je stosować w dawce 0,7 l/ha łącznie z adiuwantem Olejan 85 EC lub Olemix 84 EC w dawce 1,5 l/ha, nie później niż do początku fazy wydłużania pędu głównego, przy braku międzywęźli rzepaku (tzw. rozeta) (BBCH 12-30). Natomiast samosiewy zbóż, powinny znajdować się maksymalnie do fazy początku strzelania w źdźbło (BBCH 13-30). Efekt działania tych graminicydów widoczny jest już po upływie 3-5 dni od momentu wykonania zabiegu opryskiwania i objawia się żółknięciem, a następnie zamieraniem najmłodszych liści. Po kolejnych 7-10 dniach następuję szybkie zamieranie samosiewów zbóż.
Cykloksydym – np. Focus Ultra 100 EC, Foxydo 100 EC. Graminicydy te zawierają w swoim składzie 100 g s.cz. w jednym litrze preparatu. Należy je stosować w dawce 1,0 l/ha, maksymalnie do fazy, gdy podczas wzrostu łodygi widoczne są dwa międzywęźla rzepaku (BBCH 12-32). Natomiast samosiewy zbóż, powinny znajdować się maksymalnie w fazie końca krzewienia (BBCH 13-29). Efektem działania tych dwóch graminicydów są czerwone przebarwienia i zahamowanie wzrostu, a następnie żółknięcie, chloroza, nekrozy i zasychanie liści samosiewów zbóż. Pierwsze objawy widoczne są po upływie około 4-5 dni od momentu wykonania zabiegu, a całkowite zamieranie następuje w przeciągu 3-6 tygodni po wykonanym oprysku.
