Poza nawożeniem doglebowym istotnym elementem prawidłowo prowadzonej agrotechniki buraka cukrowego jest dokarmienie dolistne. W uprawie tej rośliny zasadnicze znaczenie odgrywa nalistne dostarczenie roślinom mikroelementów oraz magnezu i siarki, czy też w niesprzyjających do pobierania przez system korzeniowy warunkach glebowych – innych makroskładników nawozowych, szczególnie azotu i potasu.
Magnez i siarka aplikowane są głównie w postaci 5 proc. roztworu siedmiowodnego siarczanu magnezu. Z kolei azot w postaci 6 proc. roztworu mocznika, zaś potas, podobnie jak magnez, w formie siarczanowej.
W uprawie buraka cukrowego dokarmianie dolistne zalecane jest od fazy 6. liścia do zwarcia rzędów, najlepiej w kilku zabiegach w sezonie. Stanowi ono nieodzowny zabieg agrotechniczny, dzięki któremu można praktycznie w 100 proc. pokryć potrzeby pokarmowe roślin w mikroskładniki. Dokarmianie dolistne mikroelementami umożliwia roślinom efektywne przeprowadzanie procesu fotosyntezy. Z kolei przy ich niedoborze dochodzi do wytworzenia przez buraka cukrowego wąskich blaszek liściowych, co skutkuje uzyskaniem mniejszej powierzchni asymilacyjnej, a tym samym obniżeniem wydajności procesu fotosyntezy, wpływającym na zmniejszenie ilości tworzonych cukrów. Aplikacja dolistna mikroskładników może być połączona ze stosowaniem środków ochrony roślin.
Jakie mikroskładniki w uprawie buraka cukrowego?
Głównymi mikroelementami w uprawie buraka cukrowego są bor, mangan, cynk i miedź oraz molibden. Wymagania pokarmowe buraka cukrowego w stosunku do mikroelementów są kilkukrotnie, a w przypadku boru nawet kilkunastokrotnie większe niż w przypadku zbóż.
Bor kluczowym mikroelementem dla buraka
Kluczowym mikroelementem jest bor, który uczestniczy w przemianach cukrów, pełniąc funkcje w syntezie i transporcie węglowodanów z liści do korzenia spichrzowego, co determinuje zawartość cukru w korzeniu buraka oraz zwiększa odporność roślin na choroby grzybowe. Przy niedoborze boru dochodzi do spadku plonów oraz obniżenia zawartości cukru w korzeniu i wzrostu udziału substancji melasotwórczych. Dokarmianie dolistne borem jest szczególnie ważne na glebach piaszczystych i przy wyższych wartościach pH gleby, gdzie występuje niedobór tego mikroskładnika, a także w okresach suszy, które z roku na roku występują w naszym kraju. Zalecana dawka boru w uprawie buraka cukrowego kształtuje się na poziomie od 0,5 kg w przypadku stanowisk nawożonych obornikiem do nawet 3,0 kg na stanowiskach skrajnie ubogich w bor, na których nie stosowano nawożenia organicznego. Objawem niedoboru boru są pokarbowane liście buraka, a także spękania górnej części korzenia oraz spękania u nasady liści. Blaszka liściowa jest węższa, z kolei ogonek liściowy jest dłuższy. Pogłębiający się deficyt tego pierwiastka skutkuje czarną barwą części korzenia i liści.
Mangan a synteza białek
W uprawie buraka cukrowego istotną rolę odgrywa również dokarmianie dolistne manganem, cynkiem, miedzią i molibdenem, które są komponentami grup prostetycznych i aktywatorami enzymów uczestniczących w licznych procesach metabolicznych, w tym między innymi w przemianach związków azotowych i syntezie białek. Średnie pobranie manganu przez buraki cukrowe wynosi około 350 g z hektara. Pierwiastek ten wpływa na proces fotosyntezy oraz odgrywa istotną rolę w syntezie białek i zwiększa wykorzystanie azotu przez rośliny. Głównym objawem niedoboru manganu jest pionowe ustawienie liści i łyżeczkowate zwinięcie blaszki liściowej, co znacznie ogranicza absorpcję promieni słonecznych w procesie fotosyntezy. Niedobory tego mikroskładnika, występujące na roślinach w fazie 2 – 3 liścia mają miejsce zwłaszcza na glebach piaszczystych charakteryzujących się niską pojemnością sorpcyjną, na glebach o wysokich wartościach pH i glebach wapiennych. Na takich stanowiskach niezbędne jest zastosowanie dokarmiania dolistnego manganem.
Dokarmianie dolistne cynkiem a odporność buraka
Aplikacja dolistna cynku podnosi odporność roślin na choroby grzybowe. Pierwiastek ten, jako składnik enzymów, bierze udział w syntezie białek, a także w metabolizmie węglowodanów oraz odgrywa ważną rolę w metabolizmie auksyn, uczestnicząc we wzroście roślin. Przy niedoborze cynku gromadzą się w roślinie proste związki azotowe, takie jak aminokwasy i amidy, których obecność w korzeniach buraka cukrowego utrudnia krystalizację sacharozy w procesie technologicznym. Średnie pobranie cynku wynosi około 350 g na ha. Niedobór tego mikroelementu w uprawie buraka cukrowego indukuje zaburzenia systemu wewnętrznych błon komórkowych chloroplastów, prowadząc do zamierania komórek. Objawia się to występowaniem chlorotycznych i nekrotycznych plam na liściach buraka, co w znaczny sposób zmniejsza powierzchnię asymilacyjną liści, ograniczając fotosyntezę i tworzenie cukrów.
Miedź też potrzebna
Pomimo, że burak cukrowy należy do roślin o średniej wrażliwości na niedobory miedzi, jednak dokarmianie dolistne tym mikroelementem wpływa na zwiększenie plonu korzeni buraka cukrowego oraz zawartości cukru w plonie użytkowym, ponieważ pełni on rolę katalizatora w procesie fotosyntezy oraz jako składnik enzymów uczestniczy w przemianach węglowodanów i białek w roślinie. Średnie pobranie miedzi przez buraka cukrowego wynosi około 45 g na ha. Optymalne zaopatrzenie buraka w miedź, między innymi w efekcie aplikacji dolistnej, wpływa na dobre wykorzystanie azotu mineralnego przez rośliny i ogranicza zawartość szkodliwego w procesie krystalizacji cukru N-α-aminowego w korzeniach.
Molibden a jakość korzeni buraka
Znaczenie molibdenu w uprawie buraka cukrowego jest związane z ważną funkcją tego pierwiastka w przemianach azotu, stanowiąc między innymi komponent reduktazy azotanowej. Dlatego też w przypadku niedoboru molibdenu azot azotanowy pobierany przez buraka cukrowego odkłada się w korzeniach między innymi w postaci azotanów, a także N-α-aminowego o działaniu melasotwórczym. Skutkiem nieefektywnego wykorzystania azotu z nawozów jest spadek plonów i cukrowości korzeni buraka, natomiast nadmierna koncentracja niebiałkowych związków azotowych utrudnia krystalizację sacharozy w procesie technologicznym, co prowadzi do zmniejszenia plonów cukru technologicznego.
dr Ryszard Brodowski
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
