Stosowanie nawozów azotowych oraz ich efektywne wykorzystanie przez rośliny w dużym stopniu uzależnione jest od przemian jakim podlegają składniki nawozowe w środowisku glebowym. Wśród nawozów azotowych stałych wyróżnia się nawozy amonowe, saletrzane, saletrzano-amonowe i amidowe.
Saletra amonowa to nawóz z grupy nawozów saletrzano-amonowych, które zawierają w swoim składzie formę saletrzaną i amonową azotu. Ze względu na obecność obu tych form azotu saletra amonowa stanowi nawóz uniwersalny, który może być stosowany zarówno przedsiewnie (wiosną na krótko przed siewem lub sadzeniem roślin), jak i pogłównie (wiosną pod rośliny ozime i jare).
Nawóz ten może być aplikowany pod wszystkie rośliny. Charakteryzuje się on dobrymi właściwościami fizycznymi. Jednak ze względu na możliwość wypłukania części azotanowej saletra amonowa nie powinna być stosowana na długo przed siewem względnie sadzeniem roślin. Natomiast ze względu na możliwość ulatniania się amoniaku do atmosfery na glebach o odczynie obojętnym i zasadowym nie należy jej wnosić bez przykrycia glebą. Z kolei na glebach lekko kwaśnych oraz na glebach kwaśnych może być stosowana zarówno pogłównie, jak i przedsiewnie bez obawy strat azotu.
Saletra amonowa to nawóz lekko fizjologicznie kwaśny, tak więc jej stosowanie wiąże się z częściowym zakwaszeniem gleby. Wynika to zarówno z charakteru chemicznego azotanu(V) amonu, jako soli mocnego kwasu i słabej zasady, jak również z procesu nitryfikacji, w wyniku którego powstaje kwas azotowy zakwaszający glebę.
Saletrzak to z kolei nawóz stanowiący mieszaninę azotanu amonowego i węglanu wapniowego. W porównaniu do saletry amonowej saletrzak jest mniej kwaśny, gdyż obecny w nim węglan wapnia zobojętnia częściowo kwas azotowy, który powstaje w wyniku procesu nitryfikacji jonu amonowego, jak i jon wodorowy, który z kolei jest wydzielany przez rośliny w miejsce pobranego przez nie jonu amonowego.
Działanie saletrzaku jest podobne do działania saletry amonowej. Nawóz ten może być aplikowany zarówno przedsiewnie, jak i pogłównie. Saletrzak zalecany jest do stosowania na glebach kwaśnych. Może być stosowany pod wszystkie rośliny uprawne.
Natomiast mocznik to nawóz uniwersalny, który analogicznie jak saletra amonowa może być aplikowany zarówno przedsiewnie, jak i pogłównie. Możliwość pogłównego zastosowania mocznika wynika z szybkiego przemieszczania się w glebie i hydrolizy do jonu amonowego, gdyż w przeciwieństwie do innych nawozów azotowych ulega on w glebie hydrolizie, a nie dysocjacji.
Hydroliza mocznika zachodzi pod wpływem enzymu ureazy, który wydzielany jest przez bakterie i grzyby, przy czym odpowiednie ilości ureazy niezbędnej do jej przeprowadzenia występują w temperaturze od 20 do 25ºC. Dlatego też aby uniknąć strat azotu nie należy aplikować mocznika późną jesienią, gdy temperatura jest niższa niż 10ºC.
Mocznik stosowany pogłównie w porównaniu do saletry amonowej działa wolniej, co wynika z tempa jego hydrolizy w glebie. Bezpośrednio po zastosowaniu mocznika pH gleby ulega nieznacznemu wzrostowi, jednakże w wyniku dalszych przemian nawozu pH gleby obniża się.
Mocznik zatem należy uznać za nawóz fizjologicznie kwaśny, o równoważniku kwasowym wynoszącym 82 kg CaCO3, co oznacza, że aby zneutralizować zakwaszające działanie 100 kg mocznika należy wnieść 82 kg węglanu wapnia. Tak więc mocznik w porównaniu do saletry amonowej charakteryzuje się większym stopniem zakwaszania gleby, ale mniejszym niż siarczan amonu, dla którego równoważnik kwasowy wynosi 110.
