Działanie „Dobrostan zwierząt” jest jednym z działań PROW 2014-2020, funkcjonujących od 3 marca 2020 r. Wsparcie finansowe ma na celu zrekompensowanie rolnikom dodatkowych poniesionych kosztów i utraconych dochodów w wyniku wprowadzenia praktyk hodowlanych związanych z podwyższonym dobrostanem zwierząt, natomiast nie uwzględnia zwrotu kosztów inwestycyjnych.
Punktem wyjścia było Sprawozdanie Specjalne Dobrostan Zwierząt w UE – zmniejszenie dystansu między ambitnymi celami, a praktycznym wdrażaniem. Celem działania jest zachęcenie rolników do promowania podwyższonych (ponad obowiązujące standardy) warunków dobrostanu zwierząt. Istnieje bowiem wiele czynników, które mogą wpływać na dobrostan zwierząt, np. rodzaj obiektów, w których zwierzęta są utrzymywane, tj. strefy odpoczynku, dostępna przestrzeń oraz obsada zwierząt, a także dostęp do wybiegu/pastwiska.
Poprzez wprowadzenie praktyk hodowlanych, które wykraczają poza odpowiednie obowiązkowe normy, zwierzętom zapewnia się możliwość realizowania potrzeb behawioralnych, a tym samym lepsze ich samopoczucie i zdrowie. Pozwala to również zapobiegać agresji między zwierzętami oraz wzajemnemu okaleczaniu się. Poprawa dobrostanu zwierząt zdecydowanie i korzystnie wpłynie na wyniki produkcji oraz jakość produktów pozyskiwanych od tych zwierząt, a tym samym na zdrowie ludzi. Wymogi odnoszące się do danej grupy zwierząt dotyczą wszystkich zwierząt tej grupy utrzymywanych w gospodarstwie rolnym.
Rolnik realizujący interwencję, dotyczącą dobrostanu zwierząt, zobowiązany jest do jednorazowego odbycia szkolenia z zakresu metod ograniczających stosowanie antybiotyków. Wymóg ten będzie obowiązywał już od 2024 r. Rolnik musi posiadać plan poprawy dobrostanu zwierząt.
Tyle teorii, okrągłych słówek, a jak jest w praktyce?
Dobrostan zwierząt był wielokrotnie wyśmiewany jako działanie nikomu niepotrzebne i nierealne do zrealizowania. Po 3 latach działania i kilkukrotnym zwiększeniu budżetu, dzisiaj możemy powiedzieć, że to jeden z większych sukcesów. Ale ten sukces może być większy, jeżeli spojrzymy na to, jak wygląda ten dobrostan w Krajowym Planie Strategicznym. Wprowadzono nowe gatunki zwierząt, nowe regulacje, ale i nowe rozwiązania, jak system punktowy jak to jest w przypadku bydła i trzody chlewnej.
Generalne różnice polegają na tym, iż każde działanie można prowadzić oddzielnie, nie trzeba spełniać wszystkich wymogów, ale praktycznie dowolnie je łączyć. To duże ułatwienie. Na działania dobrostanowe przeznaczono kwotę 1,4 mld euro na cały okres programowania. Czy to dużo? Bardzo, gdyż w dotychczasowej Wspólnej Polityce Rolnej mniejsze środki przeznaczono w całej UE na takie działania.
Trzeba pamiętać, że działanie dobrostanowi to także działanie przyszłościowe. Dzisiaj W Unii Europejskiej toczy się debata na temat zmiany przepisów w zakresie dobrostanu zwierząt i to, co dzisiaj jest czymś więcej, za kilka lat może być wymaganym minimum i pod tym kątem trzeba również na to patrzeć. Nowością jest także wsparcie na inwestycje w dobrostan, które przewidziane są w II filarze. Pula przewidziana ten cel może nie jest jakaś ogromna, gdyż jest to 300 mln euro i maksymalnie 150 tys. zł na jedno gospodarstwo, ale dzięki tym środkom można grodzić pastwiska, tworzyć poidła na pastwiskach, budować wybiegi czy też polepszać warunki utrzymania zwierząt w budynkach.
Dobrostan zwierząt to jest ewenement w skali kraju. Ewenement pokazujący, że organizacje rolnicze mogą i potrafią współpracować z Ministerstwem Rolnictwa aby wypracowywać wspólne dobre rozwiązania. Jednak aby to zafunkcjonowało urzędnicy muszą porzucić swój sposób myślenia w odniesieniu do tworzenia przepisów. Muszą one być proste, przejrzyste i łatwe do zrozumienia i zastosowania. Muszą one być skonsultowane z praktykami inaczej po raz kolejny będziemy mieli legislacyjny gniot.
Czy dobrostan się opłaca? Podam to najlepiej na przykładzie dobrostanu bydła mięsnego i krów mamek. Zastosowany system punktowy oznacza, że Każdy punkt to 22,47 EURO – w przybliżeniu 100 PLN
Płatności w obrębie danej grupy technologicznej są przyznawane z zastosowaniem poniższych progów degresywności (nie dotyczy płatności do zwierząt utrzymywanych w systemie rolnictwa ekologicznego, jeżeli rolnik ubiega się o te płatności na uproszczonych zasadach):
- do 100 DJP – 100%
- powyżej 100 DJP do 150 DJP – 75%
- powyżej 150 DJP – brak płatności.
Punktacja dla krów mamek i opasów
Przykłady oparłem na tym jakie wymogi dotycząc musiał pełnić rolnik w przypadku dobrostanu krów mamek. Założyłem, że spełnia je nadal i wychodzi to tak:
Przykład 1 – stado 50 krów
Realizujący działanie:
- zwiększona powierzchnia w budynku – 3,6 pkt.
- wybieg – 1,5 pkt.
- wypas – 1,5 pkt.
- ściółka – 0,9 pkt.
Łącznie: (7,5 pkt. x 100 PLN) x 50 szt. = 37 500 PLN
Dotyczasowa stawka – 329 zł/szt. x 50 szt. = 16 450 PLN
Różnica: 21 050 PLN
Przykład 2 – 130 krów
Realizujący działanie:
- zwiększona powierzchnia w budynku – 3,6 pkt.
- wybieg – 1,5 pkt.
- wypas – 1,5 pkt.
- ściółka – 0,9 pkt.
Łącznie: (7,5 pkt. x 100 PLN) x 100 szt. = 75 000 PLN
- (7,5 pkt. x 100 PLN) x 30 szt. x 75% = 16 875 PLN
Razem: 91 875 PLN
Obecnie: 329 zł/szt. x 130 szt. = 42 770 PLN
Różnica: 49 105 PLN
Jednak dobrostan zwierząt musimy rozwijać, bo takie są oczekiwania konsumentów i naszych odbiorców. Nie możemy konkurować na rynkach jedynie niską ceną, ale jakością i powtarzalnością. A tą wisienką na torcie, która da nam przewagę konkurencyjną, może być właśnie dobrostan. Dlatego chcemy realizować poniższe działania. Pamiętajmy, że każda afera związana z dobrostanem zwierząt, jak miało to miejsce w Kalinowie 4 lata temu, kiedy to jako sektor straciliśmy ponad 600 mln. zł to, straty finansowe dla rolników.
Nasze propozycje
Dobrostan zwierząt w gospodarstwie
Szkolenia dla rolników w zakresie dobrostanu zwierząt i dobrych praktyk prowadzone są przez Ośrodki Doradztwa Rolniczego, związki branżowe oraz Państwowy Instytut Weterynaryjny.
Dofinansowanie eutanazji powinno być w wysokości minimum 50% lub całości kosztów, nie więcej jednak niż 500 zł oraz pokrycie kosztów utylizacji w całości. Wypłacanie następuje po przedstawieniu przez rolnika dokumentacji w ARIMR potwierdzających uśpienie zwierzęcia.
Dobrostan zwierząt w transporcie i skupie
- obowiązkowy monitoring na samochodach, od momentu załadunku pierwszej sztuki bydła do rozładunku na ubojni
- niezapowiedziane kontrole Inspekcji Weterynaryjnej stanu pojazdów i spełnienia wymogów w zakresie bezpieczeństwa zwierząt, dezynfekcji
- kontrole czasu transportu zwierząt wraz trasą przejazdu – istnieją uzasadnione podejrzenia, że transport zwierząt dla przewoźników do 8 godzin trwa dłużej niż 8 godzin i jest on sztucznie zaniżany
- weryfikacja prawdziwości danych dokonywanego transportu do ubojni przez osoby indywidualne
- obowiązek zgłaszania załadunku bydła do PIW pod groźbą mandatu karnego
- obowiązek przebywania lekarza weterynarii na skupie w czasie załadunku w godzinach nocnych
- wymiana informacji pomiędzy PIW – ITD – lekarz w ubojni w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości.
Dobrostan w ubojni – nadzór
- obowiązkowe szkolenia dla osób na stanowiskach ds. Dobrostanu zwierząt w zakresie obowiązujących przepisów oraz dobrych praktyk co najmniej raz na 2 lata
- obowiązkowy monitoring w ubojni od miejsca rozładunku poprzez magazyn zwierząt do uboju
- dobrostan zwierząt w ubojni pod względem karmienia oraz pojenia z uwzględnieniem czasu transportu.
- weryfikacja dokumentacji przewozowej na skupie z dokumentacją dostarczoną do rzeźni ( czas przewozu-ilość zwierząt-miejsca załadunku)
- obowiązek informowania ULW (urzędowi lekarze weterynarii) o transporcie zwierząt do ubojni przed rozładunkiem.
- szkolenia w zakresie zgłoszenia złamania prawa zakresie dobrostanu zwierząt dla ULW i IW ( procedury, materiał dowodowy)
- możliwość nakładania wysokich mandatów karnych przez IW w czasie kontroli po stwierdzeniu nieprawidłowości.
Jacek Zarzecki, prezes PZHiPBM
