Warunkiem racjonalnego żywienia świń jest dostarczanie wszystkich niezbędnych składników pokarmowych w ilości oraz proporcjach odpowiadających zapotrzebowaniu. Pobranie a potem wykorzystanie paszy przekładają się na wzrost rosnących zwierząt. Decydują one również o efektywności tuczu, i zyskach hodowcy.
Ilość pobranej paszy przez świnie istotnie rzutuje na ich dobowe przyrosty oraz skład tuszy i poszczególnych wyrębów.. Wysoki potencjał wzrostowy współczesnych tuczników (krzyżówki 3- lub 4-rasowe, linie hybrydowe) ogranicza zdolność do pobierania paszy (żerność). Fakt ten stoi w sprzeczności do zapotrzebowania, gdyż potencjał genetyczny, aby w pełni mógł się ujawnić, wymaga dostarczenia zwierzęciu wszystkich niezbędnych składników odżywczych w paszy.
Wysokie pobranie paszy przez rosnące tuczniki jest podstawą racjonalnego żywienia. Zaspokojenie potrzeb pokarmowych umożliwia w pełni wykorzystać potencjał genetyczny tkwiący w zwierzętach. Żywienie „do woli” nie zawsze gwarantuje wysokie pobranie paszy. To ostatnie zależy od apetytu świń, na który może mieć wpływ zdrowotność zwierząt, warunki środowiska panujące w chlewni lub nieprzestrzeganie zasad dobrostanu. Najczęściej jednak winna jest pasza. Szczególnie jeżeli dokonano w ostatnim czasie zmiany jej składników. Świnie są wrażliwe na zmianę paszy. Nie wszystkie bowiem składniki paszy są równie chętnie lubiane przez tuczniki. Do pasz, które cechuje dość niska smakowitość należą np. pasze rzepakowe, w tym: poekstrakcyjna śruta, makuch oraz całe nasiona, DDGS, a także motylkowe gruboziarniste np. bobik, łubiny. Niestety te składniki trudno jest wyeliminować ze składu dawki pokarmowej, gdyż są niezbędne do zaspokojenia potrzeb pokarmowych tuczników. Aby poprawić smakowitość pasz dla tuczników, a tym samym by zachować wysoki poziom jej pobierania należy wykorzystywać dodatki paszowe poprawiające smakowitość mieszanki. W tym przypadku, oprócz popularnych preparatów aromatyzujących warto stosować np. zakwaszacze, probiotyki lub preparaty ziołowe. Wszystkie te dodatki, nie tylko poprawiają smakowitość paszy, ale również mają istotny wpływ na skład mikroflory przewodu pokarmowego.
Na szczególną uwagę zasługują również zioła. Ich oddziaływanie na organizm zwierzęcia jest wielokierunkowy, w zależności od rodzaju oraz stężenia zawartych w nich biologicznie aktywnych substancji, do których zalicza się m. in.: garbniki, olejki eteryczne, kwasy organiczne, terpeny, flawonoidy, alkaloidy, glikozydy, saponiny oraz fitosterole. Wszystkie one mają działanie antybakteryjne, antywirusowe, przeciwzapalne, przeciwutleniające, pobudzające apetyt, regulujące procesy trawienne i przemianę materii, przeciwbiegunkowe oraz stymulujące układ hormonalny i odpornościowy. Wpływają także na smak i zapach karmy. Tuczniki chętnie pobierają paszę z udziałem czosnku, szyszkojagód jałowca, korzenia żywokostu, mniszka lekarskiego, ziela pokrzywy, krwawnika, dziurawca, rdestu, liści mięty pieprzowej oraz kłącza perzu.
W żywieniu świń często wykorzystuje się ekstrakty czosnku, cebuli, jeżówki purpurowej, mięty pieprzowej, oregano oraz tymianek. Dzięki swoim walorom smakowym, czosnek i oregano pobudzają także trawienie i przemianę materii, a charakterystyczny zapach obu tych ziół wzbudza zainteresowanie świń paszą, poprawia apetyt i zwiększa jej pobieranie, stymuluje wydzielanie śliny, soków żołądkowych oraz żółci.
Tab.1 Maksymalny zalecany udział wybranych pasz w mieszankach dla tuczników (% mieszanki) (PAN, 2020)
| pasza | masa ciała (kg) | ||
| do 30 | 30-60 | 60-90 | |
| jęczmień
kukurydza owies pszenica pszenżyto żyto bobik groch łubin żółty śruta poekstrakcyjna sojowa śruta poekstrakcyjna rzepakowa makuch rzepakowy |
30
50 0 70 25 10 5 5 5 10 3 3 |
70
40 10 b.o. 50 30 5 10 5 b.o. 10 8 |
85
10 20 b.o. 70 50 8 15 10 b.o. 15 5 |
W wielu komponentach paszowych pochodzenia roślinnego występują substancje, których obecność pogarsza pobranie, strawność oraz wykorzystanie składników pokarmowych zawartych w paszy. Niektóre z nich mogą mieć też niekorzystny wpływ na organizm zwierzęcia. Działanie tych związków jest zróżnicowane i zależy m. in. od wieku zwierzęcia, jego płci oraz stanu fizjologicznego (tab.1). Substancjami antyżywieniowymi występującymi w komponentach paszowych są polisacharydy nieskrobiowe, inhibitory proteaz, taniny, saponiny, alkaloidy, lektyny itp. Należy pamiętać, by ograniczać stosowanie pasz bogatych w substancje antyodżywcze w dawkach pokarmowych dla poszczególnych grup technologicznych świń. Niekorzystne oddziaływanie substancji antyodżywczych może być również ograniczane przez stosowanie enzymów paszowych lub różnego rodzaju procesy technologiczne (np. ekstruzja, toastowanie itp).
Prof. dr hab. inż. Tadeusz Barowicz
Instytut Zootechniki-PIB w Krakowie
