Umożliwienie większej liczbie rolników uzyskanie płatności ekologicznych, złagodzenie kar za brak planu działalności ekologicznej, zmiany w trwałych użytkach zielonych oraz w przeliczaniu świń z uwzględnieniem cyklu produkcyjnego trzody chlewnej, jak również zmiana w terminie składania dokumentów – przewiduje projekt nowelizacji rozporządzenia ekologicznego.
Chodzi o zmiany w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 kwietnia 2023 r. w sprawie szczegółowych warunków i szczegółowego trybu przyznawania i wypłaty płatności ekologicznych w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej (dalej: PS WPR) na lata 2023–2027. Nowelizacja wskazanego wyżej rozporządzenia ma wejść w życie 15 marca br.
Więcej rolników uzyska wsparcie
Projekt nowelizacji przewiduje zmianę dotychczasowego warunku na potrzeby przyznania płatności ekologicznych w ramach Pakietu 10. Premia za zrównoważoną produkcję roślinno-zwierzęcą będzie obniżona z 0,5 DJP/ha do 0,3 DJP/ha minimalnego poziomu obsady zwierząt jaki jest wymagany przy ubieganiu się o premię. Ma to umożliwić większej liczbie rolników uzyskanie wsparcia, przede wszystkim dla rolników posiadających zwierzęta w ilości nie pozwalającej spełnić dotychczasowego warunku wejściowego na potrzeby przyznania premii.
W projekcie nie przewiduje się sankcji za niespełnienie określonej dla premii obsady zwierząt. W przypadku braku akceptacji Komisji Europejskiej proponowanej zmiany PS WPR w zakresie obniżenia dolnej granicy obsady w premii płatności w ramach Pakietu 10 będą przyznawane za zapewnienie obsady w przedziale 0,5-1,5 DJP/ha UR.
Złagodzenie kar za brak planu działalności ekologicznej
Obecnie funkcjonujący w rozporządzeniu system kar przewiduje, że w przypadku stwierdzenia, że rolnicy nie posiadają planu działalności ekologicznej na rolników nakładane są kary w wysokości 40% przysługujących rolnikom płatności ekologicznych za ten rok, w którym stwierdzono takie uchybienie. Plany działalności ekologicznej powinny być sporządzane przez rolników w terminie do dnia 15 lipca w roku złożenia wniosków o przyznanie pierwszych płatności ekologicznych. Fakt posiadania przez rolników planów działalności ekologicznej jest przez nich potwierdzany poprzez przesyłanie do kierowników biur powiatowych ARiMR w analogicznym terminie kopii wybranych stron tych planów.
Projekt wprowadza złagodzone podejście do nakładania kar z powodu braku posiadania przez rolników planów działalności ekologicznej poprzez dodatkowe wprowadzenie niższych kar za sporządzenie tych planów w późniejszym terminie.
W praktyce część rolników posiada plany działalności ekologicznej sporządzone w późniejszych terminach. Projekt nowelizacji rozporządzenia przewiduje, aby w przypadku stwierdzenia późniejszego sporządzania planów działalności (tj. w terminie późniejszym, tj. 14 dni po dniu 15 lipca) kara na rolników wyniesie 10% przysługujących rolnikom płatności za ten rok, w którym stwierdzono takie uchybienie.
Zmiany w trwałych użytkach zielonych (TUZ)
Projekt nowelizacji przewiduje zmiany w zasadach realizacji przez rolników zobowiązań ekologicznych obejmujących trwałe użytki zielone (dalej: TUZ), tj. w ramach Pakietu 8 oraz Pakietu 9 (w odniesieniu do TUZ). Będą one polegały na wprowadzeniu możliwości zastąpienia:
- zobowiązania obejmującego TUZ zobowiązaniem obejmującym uprawy na gruntach
ornych lub
- zobowiązania obejmującego TUZ zobowiązaniem obejmującym uprawy sadownicze.
Wskazane wyżej zmiany będą możliwe do zastosowania po przeprowadzeniu zbioru (co w przypadku użytkowania TUZ będzie oznaczało okres po ostatnim koszeniu lub zakończeniu wypasania zwierząt) w pierwszym roku i kolejnych latach realizacji zobowiązania ekologicznego.
Możliwość zastępowania zobowiązań obejmujących TUZ nie będzie możliwa na tej powierzchni TUZ objętej zobowiązaniem ekologicznym, na której rolnik ma obowiązek przestrzegania normy GAEC 9 (zakaz przekształcania lub zaorywania TUZ wyznaczonych jako wrażliwe pod względem środowiskowym (cennych) na obszarach Natura 2000).
W przypadku rolników, którzy skorzystają z wprowadzanych możliwości, będą mieli obowiązek od 2024 r. do:
- wprowadzania odpowiednich zmian do planu działalności ekologicznej;
- przekazywania do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w określonym terminie odpowiednich kopii stron planu działalności ekologicznej;
- składania oświadczeń wymaganych przy ubieganiu się o płatności ekologiczne do nowo nasadzonych plantacji sadowniczych, zwłaszcza w przypadku: rozpoczęcia uprawy sadowniczej na gruntach, na których dotychczas było realizowane zobowiązanie obejmujące TUZ.
Zmiany w przeliczaniu świń
Obecnie w przypadku świń do przeliczenia ich liczby posiadanych przez rolników stosuje się współczynnik 0,3. Rolnicy, którzy realizują zobowiązania ekologiczne i utrzymujący świnie wskazują, że nie jest on dostosowany do wartości wynikającej z uwzględnienia cyklu produkcyjnego świń.
Projekt zmian rozporządzenia przewiduje zmianę współczynnika wykorzystywanego do przeliczania posiadanych przez rolników świń na DJP poprzez jego obniżenie z 0,3 do 0,1. Nowa wartość wskaźnika będzie bardziej dostosowana do wartości uwzględniającej cykl produkcyjny świń.
Zmiana w terminach składania dokumentów
Obecnie terminem dokonywania wybranych czynności przez rolników realizujących zobowiązania ekologiczne stosowany jest obecnie termin związany z terminem 25 dni od dnia, w którym upływa termin składania wniosków o przyznanie płatności ekologicznych (co do zasady 9 czerwca danego roku wynikający z dodania 25 dni do ostatecznego terminu na składanie takich wniosków, który upływa w dniu 15 maja danego roku). Wskazany wyżej termin jest stosowany w odniesieniu do: terminu sporządzenia planu działalności ekologicznej, terminu składania oświadczenia dotyczącego nowonasadzonych upraw sadowniczych, terminu zmiany planu działalności ekologicznej w przypadku przejmowania realizacji zobowiązania ekologicznego innego rolnika, ostatecznego terminu nasadzenia upraw sadowniczych jakie mogą być uznawane za nowonasadzone. Dotychczasowe doświadczenia wskazują, że w kolejnych latach ostateczne terminy na składanie wniosków o przyznanie płatności ekologicznych mogą być przedłużane, co spowoduje, że w różnych latach terminy na dokonanie czynności mogą przypadać na różne dni kalendarzowe. Dlatego projekt nowelizacji przewiduje zastąpienie stosowanego obecnie terminu datą 15 lipca w przypadku terminu dla wskazanych wyżej czynności. Dzięki temu rolnicy nie będą musieli zastanawiać się jakie terminy obowiązują w danym roku zwłaszcza w przypadku przedłużenia terminu składania wniosków.
Zmiany w produkcji danieli i jeleni szlachetnych
Przy ubieganiu się przez rolników o płatności ekologiczne do powierzchni upraw paszowych i TUZ oraz z tytułu premii za zrównoważoną produkcję roślinno-zwierzęcą warunkiem ich przyznania jest posiadanie przez rolników zwierząt określonych gatunków wśród których są także dwa gatunki jeleniowatych (tj. daniele i jelenie szlachetne). W ramach procesu ustalania wysokości płatności ekologicznych na podstawie zapisów z komputerowej bazy danych (IRZ) określana jest liczba DJP odpowiadająca posiadanym przez rolnika jeleniowatym. Ze względu na odstępstwo w zakresie oznakowania jeleniowatych środkiem identyfikacji z numerem identyfikacyjnym istnieje ryzyko, że przy ustalaniu wysokości płatności ekologicznych nie zostaną uwzględnione jeleniowate nieoznakowane, w odniesieniu do których nie będzie zapisów w komputerowej bazie danych (IRZ). Może to spowodować, że w przypadku rolników ubiegających się o płatności ekologiczne do powierzchni upraw paszowych i TUZ oraz z tytułu premii za zrównoważoną produkcję roślinno-zwierzęcą niedoszacowana zostanie liczba DJP odpowiadająca posiadanym przez rolnika jeleniowatym, co może spowodować przyznanie płatności w niższej wysokości.
Projekt nowelizacji rozporządzenia przewiduje, że posiadane przez rolników nieoznakowane jeleniowate będą brane pod uwagę przy spełnianiu warunku posiadania zwierząt oraz przy ustalaniu wysokości płatności ekologicznych. Rolnicy posiadający takie zwierzęta będą składali odpowiednie oświadczenie o zwierzętach (posiadanych w okresie od dnia 15 marca roku złożenia wniosku o przyznanie płatności ekologicznych do dnia 14 marca roku następującego po roku złożenia tego wniosku) do kierownika biura powiatowego w terminie od dnia 15 marca do dnia 21 marca roku następującego po roku złożenia tego wniosku.
Zmiany dla małych gospodarstw sadowniczych
W myśl projektu w przypadku upraw sadowniczych objętych zobowiązaniem ekologicznym w ramach Pakietu 9. płatności ekologiczne będą przyznawane do powierzchni nie większej niż 20% powierzchni użytków rolnych w gospodarstwie.
