Zboża jare kłosowe porażane mogą być przez te same patogeny, które powodują straty w plonie jęczmienia ozimego, pszenicy ozimej, żyta ozimego i pszenżyta ozimego. Również owies porażany jest przez kilka ważnych grzybów chorobotwórczych.
Ważnym sprawcą chorób w zbożach jarych jest Blumeria graminis sprawca mączniaka prawdziwego zbóż i traw. Przed tym grzybem rolnicy powinni bronić się przy pomocy wysiewanych odmian. Wiele odmian jęczmienia, a również pszenicy mają zwiększoną odporność na porażanie przez wymienionego sprawcę choroby. Zalecamy siew takich odmian, bo to połowa sukcesu w walce z tym patogenem, a druga połowa, to możliwość zastosowania fungicydu zawierającego wysoko skuteczną substancje czynną jak np.: spiroksamina, fenpropidyna, czy proquinazid lub metrafenon.
Ważnym zagrożeniem dla plonowania zbóż jarych są sprawcy rdzy. Warto tutaj wymienić takie gatunki jak: Puccinia hordei (jęczmień), P. recondita, P. striiformis (pszenica). Obecność oznak porażenia przez te grzyby niszczy potencjał plonowania zbóż, gdy występują określone niedobory wody. Porażone przez grzyby liście nie mają zdolności zatrzymywania wody, bo przez zranione przez grzyby sprawców rdzy woda transpiruje bez żadnej kontroli. Ten stan rzeczy prowadzi do zakłóceń w prawidłowym funkcjonowaniu roślin.
W przypadku rdzy żółtej dodatkowo bardzo istotna szkodliwość polega na tym, że grzyb powodujący tą chorobę poraża też oprócz liści kłosy. Gdy zakłóci się procesy tworzenia, wypełniania ziarna, to musi źle się kończyć. Kłosy porażone przez sprawcę rdzy wydają plon niższy od 30 do 50 proc. Warto też wspomnieć o grzybach rodzaju Fusarium, które powodują fuzariozę liści i kłosów. To duża grupa patogenów powodujących redukcję plonu zbóż, ale też niosą ze sobą dodatkowe niebezpieczeństwo, a mianowicie mogą wytwarzać toksyczne i niebezpieczne dla zdrowia ludzi związki, które nazywa się mykotoksynam
Szczególnie w jęczmieniu jarym wiele zagrożeń ze strony grzybów wymaga kontroli przy pomocy fungicydów, podobnie jak w pszenicy, która ze względu na wysoką jakość opryskiwanego plonu wymaga opieki. Ze względu na dużą ilość grzybów porażających źdźbła, pochwy liściowe, liście i kłosy te dwa gatunki form jarych mają wiele fungicydów, przy pomocy których można zabezpieczyć przed obecnością chorób i stratami ilościowymi i jakościowymi plon.
Zabiegi opryskiwania przy pomocy fungicydów wykonać można w uprawie pszenicy, jęczmienia i pszenżyta. Niestety takiej możliwości nie ma w uprawie owsa, którego powierzchnia uprawy w „jarych” jest największa. W tym gatunku jedynie używanie zapraw do zaprawiania ziarna jest pomocne, aby zadbać o stan zdrowotny roślin. Zaprawy, a właściwie substancje czynne, które je budują polecane są do zwalczania kompleksu patogenów powodujących zgorzele siewek, do zwalczania sprawcy główni pylącej owsa.
Producenci zbóż oczekują, aby zostały zarejestrowane w uprawie owsa fungicydy do stosowania w formie oprysku do zwalczania przykładowo takich sprawców chorób powodujących: rdzę owsa, helmintosporiozę owsa, mączniaka prawdziwego zbóż i traw – często obecnego na owsie i fuzariozę wiech. Są to ważne choroby występujące w tej uprawie i często ich obecność w owsie jest na takim poziomie, że wymaga zwalczania, ale niestety nie ma czym zwalczać rozwój tych sprawców chorób.
Rolnicy oczywiście korzystają z metod, które ograniczają obecność grzybów. Są to metody niechemiczne, np. hodowlana czy agrotechniczna, ale jest to ograniczanie tylko na pewnym niewystarczającym poziomie. Mówiąc krótko, czekamy na pierwsze rejestracje fungicydów do wykonania zabiegów opryskiwania w owsie.
Prof. dr hab. Marek Korbas i dr Joanna Horoszkiewicz, IOR– PIB, Poznań
