Rdza żółta zbóż i traw. Wszystko co powinieneś wiedzieć

Rdza żółta zbóż i traw  inaczej rdza paskowana to choroba powodowana przez grzyb Puccinia striiformis. Patogen ten występuje już masowo na polskich polach. Pojawił się około  10 lat temu z kierunku  Europy zachodniej i południowej. Jest on wciąż mniej „popularny” niż znana wszystkim rdza brunatna. Niech nas to jednak nie zmyli, gdyż ta choroba jest równie niebezpieczna porażając przy tym nasze zboża ozime i jare.

Warunki rozwoju i objawy występowania rdzy żółtej

Dość ciepła zima oraz wilgotny luty były niestety czynnikami sprzyjającymi rozwojowi chorób grzybowych w tym sezonie siewnym. Patogen ten rozprzestrzenia się za pomocą urediniospor, które przy sprzyjających warunkach mogą przemieszczać się nawet tysiące kilometrów od początkowych miejsc infekcji. Rdza żółta najlepiej rozwija się gdy temperatura powietrza oscyluje w graniach 10°C-15°C. Takie warunki termiczne umożliwiają zarodnikom skuteczną penetracje liści. Rozwój grzyba stanowczo zanika, gdy mamy do czynienia z kilkudniowymi temperaturami powyżej 21°C lub w przypadku spadku temperatury poniżej 0°C.

Najbardziej narażonymi na występowanie tej choroby są uprawy pszenicy, pszenżyta oraz żyta. Jedynie owies jest zbożem odpornym na ten patogen. Najpowszechniej występującymi objawami są widoczne pasowo ułożone zarodniki barwy żółtej na blaszce liściowej. Co więcej infekcję możemy zaobserwować również na kłosie od plewy i ości aż do ziarna. Do tej pory w Polsce największą presję tej choroby obserwowaliśmy w roku 2014. Duże porażenie może powodować straty w plonie sięgające nawet 50-70%. Ponadto oprócz zmniejszenia ilości ziarna może również obniżać jego jakość.

Walka z rdzą żółtą

Grzyb ten jest wielkim zagrożeniem naszych plantacji ze względu na jego dużą częstość i szybkość tworzenia nowych ras. W dniu dzisiejszym najbardziej niebezpieczne są podtypy „Warrior” i „Kranich”.

Do ważnych elementów walki z rdzą żółtą jest usuwanie resztek pożniwnych z pola oraz niszczenie samosiewów. Uniemożliwia to rozwój roślin, będących żywicielami dla grzyba.

Zwalczanie rdzy żółtej w dzisiejszych czasach to przede wszystkim stosowanie oprysków roślin środkami grzybobójczymi. Progi szkodliwość zależą od stadium rozwoju rośliny:

– w fazie krzewienia: 30 proc. roślin z pierwszymi objawami,

-w fazie strzelania w źdźbło: 10 proc. porażonej powierzchni liścia podflagowego,

– w fazie kłoszenia: pierwsze objawy porażenia na liściu podflagowym lub flagowym.

Najbardziej krytyczna jest faza kłoszenia. Należy wtedy bezzwłocznie wykonać oprysk po zaobserwowaniu pierwszych objawów choroby. Musimy jednak pamiętać o tym, że choroba posiada dość długi okres inkubacji. Czas od momentu infekcji do pojawienia się pierwszych objawów to 12-14 dni. Nie zwlekajmy z zabiegami ponieważ zbyt późna interwencja może spowodować problem z opanowaniem choroby na polu.

Najtańszym i najbezpieczniejszym dla środowiska sposobem walki w ograniczaniu strat w plonie z rdzą żółtą zbóż i traw jest wykorzystanie odporności roślin na porażenie. Hodowla pracuje intensywnie nad odpornością na rdze żółtą. Opisano i sklasyfikowano już 76 genów odporności (Yr) na tą chorobę. Wyróżniamy dwa typy genów: rasowo-specyficzne (R) i geny odporności rośliny dorosłej (APR – Adult Plant Resistance). Te pierwsze, czyli typu R odpowiadają za całkowitą odporność rośliny we wszystkich fazach rozwoju rośliny. Geny APR charakteryzują się zmniejszeniem objawów chorobowych powodowanych przez patogen.

W pszenżycie ozimym mniejszą podatność na infekcję sprawcy rdzy żółtej wykazują odmiany: SU Liborius, Belcanto, Corado, Kasyno, Sekret, Temuco, Trapero, Rufus, Porto, Octavio. Tabela 1

W pszenicy ozimej sytuacja jest mniej zróżnicowana, co tylko powinno cieszyć producentów. Będzie to świadczyć o bardzo dużym postępie hodowlanym pod względem odporności na ten patogen.  

Dane podane w tabelach podanych poniżej są miarą odporności na chorobę w skali 9-stopniowej, gdzie 1-oznacza najmniejszą, a 9- największą odporność na chorobę.

Tabela 2.

Tomasz Szymański