Nawożenie „na oko”, prowadzą do przenawożenia lub niedożywienia roślin, a w konsekwencji strat w plonach i ich jakości. Podstawą racjonalnego nawożenia roślin powinna być znajomość odczynu i zasobności gleby w przyswajalne składniki pokarmowe.
Termin oceny gleby
Przeciętnie co 3-4 lata (na glebach lżejszych) lub 4-5 (zwięźlejszych), należy pobrać z pola reprezentatywną próbkę gleby i ocenić w laboratorium Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej (OSChR) odczyn oraz zasobność w przyswajalny fosfor, potas, magnez i mikroelementy.
Optymalnym terminem pobierania próbek jest okres pożniwny. Chodzi o to by przed wysiewem kolejnych roślin znać wyniki analiz i na tej podstawie ustalać dawki nawozów. W przypadku wysiewu roślin jarych, próbki można pobrać nieco później, choć nie można z tym zwlekać, bowiem wyniki analiz będą dostępne po 2-3 tygodniach od ich dostarczenia do laboratorium.
Jest to szczególnie istotne w przypadku wapnowania, które należy wykonać w miarę szybko po zbiorze przedplonu, by następnie wymieszać wapń z glebą w kolejnych uprawkach, odkwaszając całą warstwę profilu glebowego.
Reprezentatywne próbki glebowe
Wiarygodność wyników zależy w dużym stopniu od pobrania reprezentatywnej próbki, co w warunkach dużej zmienności glebowej, jest trudne. Jednak pobranie próbki niereprezentatywnej, powoduje, iż wyniki analiz nie oddają stanu faktycznego i są mało przydatne do celów nawozowych.
Do stacji należy dostarczyć przeciętnie 0,5 kg próbkę gleby, reprezentującą powierzchnię pola do 4 ha, powstałą poprzez zmieszanie od 15 do 25 próbek pierwotnych (większa liczba w warunkach większej powierzchni pola i zmienności glebowej).
Próbki powinny być pobierane laską Egnera z warstwy 0-20 cm. Laskę należy ustawić pionowo do powierzchni gleby i wcisnąć na wysokość poprzeczki ograniczającej. Następnie wykonuje się pełny obrót, po czym wyjmuje laskę oraz wybiera z niej skrobaczką pobraną glebę do pojemnika.
Pobrane próbki pierwotne należy dobrze ze sobą wymieszać, a następnie pobrać przeciętnie 0,5 kg średnią próbkę gleby do torebki foliowej lub uzyskanego ze stacji specjalnego kartonika. Jeśli rolnik nie posiada laski glebowej, może wykorzystać inne narzędzia.
Podczas pobierania próbek należy po polu poruszać się po jego przekątnych lub zygzakiem.
Należy unikać pobierania próbek z gleb nazbyt uwilgotnionych lub przesuszonych, jak też z obrzeży pól oraz z zagłębień i stromych wzniesień.
Jeśli obrzeża, zagłębienia lub wzniesienia obejmują większą powierzchnię, wówczas wskazane jest pobranie próbki wyłącznie z tej części pola. Próbki nie powinny zawierać resztek roślinnych, kamieni i innych zanieczyszczeń.
Każda próbka powinna być czytelnie oznakowana, najlepiej kolejnym numerem ewidencyjnym pola, z której została pobrana, by po uzyskaniu wyników analiz wiedzieć które pole, czy też działkę reprezentuje.
Koszty analiz nie są wysokie
Próbki w OSChR są kierowane do analiz dopiero po uiszczeniu stosownej opłaty. Aktualnie koszt analizy jednej próbki glebowej (odczyn oraz zasobność w fosfor, potas i magnez) wynosi 13,12 zł, zaś wraz z mikroelementami (bor, miedź, cynk, mangan i żelazo) 65,60 zł.
Analizy mikroelementów mogą być dokonywane rzadziej, np. co 8-12 lat, by orientacyjnie poznać ich potencjalną zawartość. Za oznaczenie siarki siarczanowej trzeba dodatkowo dopłacić 30,48 zł. Jednak w przeliczeniu na rok i powierzchnię 1 ha, koszt analiz w stosunku do ceny nawozów jest niewielki.
Ręczne pobieranie próbek można praktykować jedynie w mniejszych gospodarstwach, w przypadku większych areałów, zleca się je specjalistycznej firmie wyposażonej w automatyczny sprzęt zamontowany na quadzie lub samochodzie terenowym, wraz z odpowiednim oprogramowaniem sprzężonym z systemem nawigacji GPS.
Z wyznaczonych kwater, na które wcześniej podzielono pole, automatycznie wyznacza się i wykonuje odwierty, z których pobierane są próbki pojedyncze (pierwotne). Następnie sporządzane są z nich 0,5 kg próbki średnie, dostarczane do laboratorium.
Po wykonaniu analiz rolnik otrzymuje opracowane dla poszczególnych pól gospodarstwa, mapy odczynu i zasobności gleby w przyswajalne składniki, co pozwala na różnicowanie dawek nawozów.
Przy niskiej zasobności gleby (poniżej przedziałów podanych w tabeli) należy zwiększyć dawki składników, powyżej wymagań pokarmowych roślin, by w przeciągu kilku lat doprowadzić glebę do pożądanej zasobności.
W przypadku optymalnej zasobności dawki składników ustala się na podstawie wymagań pokarmowych roślin, z kolei przy zbyt wysokiej można bez obawy straty plonu zmniejszyć dawki składników, a nawet zrezygnować z ich stosowania.
Pożądany zakres odczynu (pH w 1 M KCl) i zasobności gleby (w mg/100 g) w przyswajalny fosfor (P2O5), potas (K2O) i magnez (Mg) w zależności od zwięzłości gleby, uprawianych roślin i uzyskiwanych plonów
|
Gleba |
Pożądany zakres odczynu i zasobności gleby |
Rośliny zalecane do uprawy i uzyskiwane plony |
|
bardzo lekka (piaski luźne)
lekka (piaski gliniaste)
średnia (gleby lessowe, gliny piaszczyste)
ciężka – zwięzła (rędziny, gliny, iły)
|
pH 5,1-5,5 fosfor 10-12 potas 12-15 magnez 3-4
pH 5,6-6 fosfor 12-15 potas 15-18 magnez 4,1-6
pH 6,1-6,5 fosfor 15-18 potas 18-21 magnez 6,1-9
pH 6,6-7,2 fosfor 18-21 potas 21-25 magnez 9,1-12 |
żyto, łubin żółty, owies, wyka ozima., seradela (plony niskie)
żyto, owies, pszenżyto, kukurydza, seradela, gryka, tytoń Virginia, wyka oz., łubin żółty i wąskolistny, peluszka, komonica, koniczyna biała, ziemniaki, len (plony średnie)
pszenica, jęczmień, kukurydza, buraki, ziemniaki, konopie, tytoń ciemny i Burley, rzepak, groch, bobik, koniczyna czerwona i perska, lucerna mieszańcowa i siewna (plony wysokie i bardzo wysokie) |
