Niedawne zmiany w prawie wprowadziły zrównanie rolników z innymi konsumentami w zakresie pożyczek i kredytów. Powoduje to nałożenie na kredytowane inwestycje np. zakupu maszyn rolniczych i nieruchomości na cele gospodarstwa rolnego zasad i warunków kredytowania typowego dla kredytowania konsumenckiego. Organizacje rolnicze i banki protestują przeciw temu rozwiązaniu. Ministerstwo Finansów przygotowało projekt zmian w tej sprawie.
Ustawa z dnia 14 kwietnia 2023 r. o konsumenckiej pożyczce lombardowej (Dz. U. poz. 1285), wprowadziła w życie od dnia 7 stycznia 2024 r. w czterech obszarach rozwiązania polegające na objęciu ochroną konsumencką osób fizycznych prowadzących gospodarstwo rolne w rozumieniu art. 6 pkt 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2024 r. poz. 90). Przyjęte rozwiązania spowodowały objęcie osób fizycznych prowadzących gospodarstwo rolne reżimem ustawy o konsumenckiej pożyczce lombardowej, ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2023 r. poz. 1028, z późn. zm.), a także ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2023 r. poz. 1610, z późn. zm.) w zakresie niedozwolonych postanowień umownych i umowy pożyczki. W konsekwencji ochrona konsumencką objęci zostali wszyscy rolnicy w zakresie np. umów pożyczek, pożyczki lombardowej i o kredyt zawartych z osobą fizyczną prowadzącą gospodarstwo rolne.
Uwagi organizacji rolniczych i banków
Organizacje rolnicze i banki wskazują, że wprowadzone zmiany spowodowały niepewność prawną w zakresie finansowania rolników – przedsiębiorców, która powoduje wstrzymanie przez banki przyjmowania wniosków kredytowych od rolników bądź obsługiwania ich w ograniczonym zakresie. Przedstawiciele tych środowisk wskazują między innymi na:
– ograniczenie akcji kredytowej dla rolników, prowadzące przede wszystkim do ograniczenia dostępu do finansowania inwestycyjnego,
– przejściowe zablokowanie lub ograniczenie możliwości korzystania przez producentów rolnych z programów publicznych, np. kredytami objętymi dopłatami z Agencji Restrukturyzacji Modernizacji Rolnictwa,
– trudności w dostosowaniu zmienionych przepisów do oferty kredytowej uwzględniającej specyfikę rynku rolnego,
– pogorszenie sytuacji banków spółdzielczych, które w dużej mierze skupiają się na finansowaniu rolnictwa,
– brak niezbędnych przepisów przejściowych w zakresie aneksowania umów (m.in. odnowień dotychczasowych kredytów w rachunku bieżącym) lub restrukturyzacji umów zawartych przed 7 stycznia 2024 r.,
– zrównanie rolników – przedsiębiorców z konsumentami, co powoduje nałożenie na kredytowanie inwestycyjne (dotyczące np. nabycia maszyn rolniczych i nieruchomości na cele prowadzonego gospodarstwa rolnego) zasad i warunków kredytowania typowego dla kredytowania konsumenckiego,
– konieczność zmian w produktach, procesach, dokumentacji kredytowej, czy przygotowania nowych narzędzi,
– wątpliwości dotyczące zasad wyliczania maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytów,
– istotne wątpliwości interpretacyjne związane przede wszystkim ze stosowaniem ustawy o kredycie konsumenckim i związane z tym ryzyko prawne.
Ministerstwo Finansów chce ułatwień dla rolników
Ministerstwo Finansów stwierdziło, że wskazywane dotychczas wątpliwości dotyczą trudności w zastosowaniu do osób fizycznych prowadzących gospodarstwo rolne przepisów ustawy o kredycie konsumenckim, a także przepisu Kodeksu cywilnego o niedozwolonych postanowieniach umownych, który nie uwzględnia specyfiki kredytów udzielanych ze wsparciem publicznym.
Ministerstwo Finansów przygotowało projekt zmian w Kodeksie cywilnym oraz w ustawie o kredycie konsumenckim, który przewiduje:
- uchylenie w ustawie o kredycie konsumenckim art. 2 ust. 2, który spowoduje wyłączenie stosowania przepisów ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim do umów o kredyt zawieranych z osobą fizyczną prowadzącą gospodarstwo rolne w rozumieniu art. 6 pkt 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników;
- zmianę art. 3855 2 Kodeksu cywilnego, polegającą na wyłączeniu spod tego przepisu umów zwieranych przez osoby fizyczne prowadzące gospodarstwo rolne, w oparciu o które otrzymują one wsparcie pochodzące ze środków publicznych w rozumieniu art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych środków Banku Gospodarstwa Krajowego, Europejskiego Banku Inwestycyjnego i Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego lub innych środków o podobnym charakterze.
Jednocześnie będzie zachowana właściwa ochrona konsumencka rolników w zakresie niezawodowego charakteru zawieranej umowy analogicznie jak w przypadku osób fizycznych wykonujących działalność gospodarczą.
Planowane przyjęcie przez rząd omawianego projektu zmian w Kodeksie cywilnym oraz w ustawie o kredycie konsumenckim nastąpi w pierwszym kwartale br.
