W dzisiejszych poradach eksperta przedstawiamy ocenę wrażliwości ozimych form zbóż i rzepaku na niskie temperatury.
W rolnictwie polowym, niekorzystne warunki klimatyczne w okresie wegetacyjnym i poza wegetacyjnym (spoczynkiem zimowym), mogą całkowicie zniszczyć lub znacznie uszkodzić rośliny, obniżając istotnie ich plony. Można do nich zaliczyć następujące zjawiska: wymarzanie, wyprzewanie, wysmalanie, wymakanie i wysadzanie roślin.
Czytaj także: Ekspert Radzi: Jak uprawiać gleby ciężkie?
Pojęcie wymarzania wiąże się z mrozoodpornością i zimotrwałością roślin, głównie ozimych form zbóż i rzepaku, niekiedy bobowatych drobnonasiennych i chmielu. Na mrozoodporność, czyli odporność roślin na niskie temperatury, wpływają nie tylko różnice gatunkowe i odmianowe, ale też przebieg pogody w okresie jesiennej wegetacji ozimin. Wówczas następuje bowiem hartowanie roślin, czyli stopniowo zmniejszające się uwodnienie tkanek i komórek rośliny oraz gromadzenia w nich cukrów prostych, powstających w procesie asymilacji. Niekorzystnie na mrozoodporność wpływa duża zmienność temperatur, zarówno w okresie dobowym (dniem i nocą), jak też dłuższym, powodująca stopniowe rozhartowywanie roślin, czyli utratę cukrów w wyniku wzmożonego procesu oddychania.
Z reguły bardziej szkodliwe dla roślin są niskie temperatury w okresie wczesnowiosennym (np. w marcu), niż wczesnozimowym (w grudniu i styczniu). Niskie temperatury uszkadzają w większym stopniu przeazotowane (wydelikacone i bardziej uwodnione) rośliny, często przy niedoborze innych składników (potasu, fosforu, magnezu, siarki, molibdenu i manganu), które wspomagają proces asymilacji i przetwarzanie pobranego azotu w biomasę roślinną. Bardziej mrozoodporne są z reguły zboża, w miarę wcześnie i rzadko wysiane, które weszły przed zimą w fazę krzewienia (pszenica) lub się rozkrzewiły (żyto i jęczmień) oraz wykształciły 3-5 liści. Z kolei rzepak w tym okresie powinien wytworzyć nisko osadzoną rozetę, mającą przeciętnie 10 liści, z grubą (co najmniej 10 mm) szyjką korzeniową.
Czytaj także: Ekspert radzi: Głęboka orka przedzimowa: wady i zalety. Jak często ją wykonywać?
Przyjmuje się, że najbardziej mrozoodporne jest żyto (wytrzymuje do -25° C bez okrywy śnieżnej), następnie pszenica i pszenżyto (do -20° C), zaś najmniej jęczmień i rzepak (od -13 do – 18° C), zależnie od odmiany i innych czynników związanych z mrozoodpornością. Jednak bardziej istotna (wiarygodna) w ocenie przezimowania jest temperatura wierzchniej warstwy gleby, czyli w zasięgu węzła krzewienia zbóż lub szyjki korzeniowej rzepaku.
Dobrze zahartowane zboża ozime znoszą temperaturę mierzoną w 5 cm warstwie gleby, w zakresie od -6 do -10° C, niekiedy niższą. Temperatura powietrza jest wówczas znacznie niższa. Pokrywa śnieżna o grubości 5-10-15 cm (im grubsza tym lepiej) chroni rośliny w znacznym stopniu przed dużymi spadkami temperatur. Ostatnie krótkotrwałe styczniowe mrozy, sięgające do – 25° C we wschodniej części kraju, z uwagi na występującą okrywę śnieżną, nie powinny powodować uszkodzeń ozimin w wyniku ich wymarznięcia.
