Dolistne dokarmianie rzepaku ozimego: termin, rola, dawkowanie i przykłady nawozów

Plony rzepaku kształtują się w okresie jesiennym, bowiem w fazie 8 liści tworzą się w ich kątach zawiązki przyszłych pędów bocznych i organów generatywnych. Niemniej ostatecznie na uzyskany plon wpływa zrównoważone zaopatrzenie roślin w azot i inne składniki w całym okresie ich wegetacji. A w jakich przypadkach nawozić rzepak dolistnie?

W przeliczeniu na 1 t nasion, rzepak pobiera przeciętnie (w kg): 55 azotu (N), 25 fosforu (P₂O₅), 60 potasu i wapnia (K₂O i CaO), 15 siarki (S) i 12 magnezu (MgO), zaś z mikroelementów (w g): 75 boru (B), 150 manganu (Mn), 200 żelaza (Fe), 90 cynku (Zn), 25 miedzi (Cu) i 3 molibdenu (Mo).

Nawozy fosforowe i potasowe w całości oraz do 50% magnezu, do 30% siarki i 20% azotu, należy wnieść doglebowo jesienią pod orkę siewną. Pozostałe ilości wczesną wiosną, przed lub z chwilą ruszenia wiosennej wegetacji. Część z nich oraz w całości mikroelementy, również poprzez 3–4-krotny oprysk części nadziemnej roślin. Dlatego w składzie dolistnych nawozów pod rzepak, oprócz mikroelementów (głównie boru, molibdenu i manganu), celowe może być dodatkowe dostarczenie azotu, magnezu i siarki, a niekiedy także fosforu i potasu.

 Dokarmianie dolistne rzepaku zaleca się w następujących przypadkach:

• profilaktycznie, by wyeliminować potencjalny niedobór składników w krytycznych fazach wegetacji tej rośliny, tj. podczas intensywnego wzrostu i tworzenia organów generatywnych;
• interwencyjnie, przy widocznych objawach niedoboru składników, co może być spowodowane zarówno ich niedoborem w glebie, jak też niesprzyjającym przebiegiem pogody oraz niewłaściwym pH gleby.

Dolistnie zaleca się dokarmiać rzepak w następujących terminach:

1. Jesienią – gdy rośliny wykształcą rozetę 4–6 liści (zwykle druga dekada października), nawozami z podwyższoną zawartością fosforu, boru (do 150 g/ha B) i manganu (do 250 g/ha Mn), oraz siarczanem magnezu. Na bujnych, przeazotowanych plantacjach wskazany jest też dodatek molibdenu (do 10 g/ha Mo).
2. Przeciętnie tydzień po ruszeniu wiosennej wegetacji – podobny zestaw składników jak jesienią, z większą dawką boru (do 200 g/ha B).
3. Po kolejnych 10–14 dniach – wybrany „rzepakowy” nawóz wieloskładnikowy oraz jednoskładnikowe, łącznie do 200 g/ha B, 250 g/ha Mn i 10 g/ha Mo, zaś z nawozów makroelementowych potas oraz magnez i siarka.
4. W fazie zielonego zwartego pąka – z mikroelementów istotny jest bor (w dawce 100–150 g/ha B), zaś z makroelementów fosfor oraz magnez i siarka.

Reasumując, w okresie jesiennym można liczyć się z niedoborem fosforu, magnezu, siarki, boru, manganu i molibdenu, podobnie wczesną wiosną. Z kolei podczas intensywnego przyrostu nadziemnej biomasy, także azotu i potasu. W fazie pąkowania wskazane są nawozy z podwyższoną zawartością boru, fosforu, magnezu i siarki. Na glebach o pH powyżej 6,2, a zwłaszcza powyżej 6,8 należy zwracać większą uwagę na zawartość manganu, zaś mniejszą na molibden. Z kolei na glebach kwaśnych (pH poniżej 6,2) brakuje zazwyczaj przyswajalnych form molibdenu.

Z uwagi na fakt, że rzepak jest rośliną azotolubną i znosi wysokie stężenie mocznika w roztworze nawozów dolistnych (10–15%), możliwe jest wniesienie w tej formie znacznej dawki azotu. Powyższe informacje wskazują na potrzebę tworzenia odpowiednich zestawów nawozów wielo- i jednoskładnikowych, dostosowanych do zmiennych potrzeb pokarmowych rzepaku w okresie wegetacji. Właściwie dobrany zestaw składników powinien zapewnić, co najmniej 10-procentowy wzrost plonów. Koszt nawozów przewidziany w 3–4 opryskach to wydatek rzędu 120–200 zł/ha. Stąd sens dolistnego zabiegu dokarmiania rzepaku wydaje się oczywisty, zwłaszcza przy ich łącznym stosowaniu ze środkami ochrony roślin.

prof. dr hab. Czesław Szewczuk, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

dr inż. Marzena Tomaszewska, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie