Określenie, że norma GAEC 4 dotyczy wszystkich nawozów, w tym nawozów azotowych objętych SMR 2, obejmujących między innymi produkty pofermentacyjne i osady ściekowe oraz zastąpienie oświadczeń wskazujących dzień zbioru uprawy w plonie głównym lub datę wysiewu międzyplonu ścierniskowego w normach GAEC 7 i GAEC 8 rejestrem zabiegów agrotechnicznych, przechowywanym w gospodarstwie – to niektóre zmiany w nowelizacji rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie norm oraz szczegółowych warunków ich stosowania, która wejdzie w życie 15 marca br.
Chodzi o zmiany w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 marca 2023 r. w sprawie norm oraz szczegółowych warunków ich stosowania (Dz. U. poz. 478).
Zmiany w normie GAEC 4
Wskazane wyżej rozporządzenie odnosi się do normy dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska (GAEC) 4, dotyczącej ustanowienia stref buforowych wzdłuż cieków wodnych.
Norma ta w dotychczasowym brzmieniu zakazuje stosowania na użytkach rolnych, położonych w odległości do 3 m w pobliżu wód powierzchniowych, nawozów w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. z 2023 r. poz. 569, z późn. zm.). Zgodnie z tym przepisem, nawozami są nawozy mineralne, nawozy naturalne, nawozy organiczne i nawozy organiczno-mineralne. Ustawa o nawozach i nawożeniu, po zmianie wprowadzonej ustawą z dnia 13 lipca 2023 r. o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także ich funkcjonowaniu (Dz. U. poz. 1597), objęła regulacją produkty pofermentacyjne, definiując je odrębnie od nawozów (w art. 2 ust.1 pkt 10b). Zmiana brzmienia normy GAEC 4 jest związana ze wskazaną wyżej zmianą ustawy o nawozach i nawożeniu i polega na uzupełnieniu definicji również o każdą inną substancję zawierającą związek azotu lub związki azotu rolniczo wykorzystywaną w celu zwiększenia wzrostu roślinności, a także odchody zwierzęce, pozostałości z gospodarstwa rybackich oraz osady ściekowe. Taka definicja obejmuje między innymi produkty pofermentacyjne, wchodzące w zakres programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu, przyjętego na podstawie art. 106 ust. 4 ustawy Prawo wodne (Dz. U. z 2023 r. poz. 244). Wymogi wynikające z programu działań wchodzą w zakres wymogu podstawowego w zakresie zarządzania (SMR) 2, który obejmuje między innymi zakaz stosowania nawozów azotowych na użytkach rolnych w określonej odległości w pobliżu wód powierzchniowych.
Projekt nowelizacji rozporządzenia ma na celu doprecyzowanie, że norma GAEC 4 dotyczy wszystkich nawozów, w tym nawozów azotowych objętych SMR 2, obejmujących między innymi produkty pofermentacyjne i osady ściekowe.
Uproszczenia w normach GAEC 7 i GAEC 8
Projekt przewiduje też zmiany w normie GAEC 7, dotyczącej zmianowania upraw na gruntach ornych. Zmianowanie upraw polega na prowadzeniu:
1) na powierzchni co najmniej 40% gruntów ornych – innej uprawy w plonie głównym niż uprawa w plonie głównym prowadzona w roku poprzednim, oraz
2) na powierzchni wszystkich gruntów ornych – takiej samej uprawy w plonie głównym nie dłużej niż 3 lata.
Zgodnie z dotychczasowymi przepisami, warunki zmianowania upraw uznaje się za spełnione, jeżeli na danej powierzchni w uprawę w plonie głównym zostanie wprowadzona wsiewka lub po zbiorze uprawy w plonie głównym zostanie wprowadzony międzyplon ozimy lub międzyplon ścierniskowy. Warunki, jakie muszą spełnić wsiewka lub międzyplon, obejmują okres ich utrzymania, który może być uzależniony: w przypadku wsiewki – od terminu zbioru uprawy w plonie głównym, a w przypadku międzyplonu ścierniskowego – od dnia jego wysiewu. Dotychczasowe oświadczenia w tej kwestii wskazujące dzień zbioru uprawy w plonie głównym lub datę wysiewu międzyplonu ścierniskowego, składane przez rolnika do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (dalej: ARiMR), zostaną zastąpione rejestrem zabiegów agrotechnicznych, przechowywanym w gospodarstwie. Zmiana ta stanowi uproszczenie administracyjne dla rolników i dla ARiMR. Wprowadzono tym samym obowiązek prowadzenia rejestru zabiegów agrotechnicznych dotyczących samego faktu wprowadzenia i utrzymania wsiewki lub międzyplonu ozimego lub międzyplonu ścierniskowego. Zapisy w rejestrze służą celom kontrolnym. Pod warunkiem prowadzenia takiego rejestru, na potrzeby weryfikacji zmianowania upraw w danym roku uznawane będą wsiewki i międzyplony wysiane w roku poprzednim – w odniesieniu do warunku wskazanego we wskazanym wyżej punkcie 1. powyżej, oraz wysiane w okresie trzech poprzednich lat – w odniesieniu do warunku wskazanego w punkcie 2.
Projekt doprecyzowuje, że na potrzeby weryfikacji warunku, czy na powierzchni wszystkich gruntów ornych taka sama uprawy w plonie głównym nie jest prowadzona dłużej niż 3 lata, bierze się pod uwagę uprawę w plonie głównym prowadzoną nie wcześniej niż w 2023 roku.
W przypadku normy GAEC 8 dotychczasowe oświadczenia wskazujące dzień zbioru uprawy w plonie głównym (w przypadku wprowadzenia wsiewki w tę uprawę) lub datę wysiewu międzyplonu ścierniskowego, składane przez rolnika do ARiMR, zostaną zastąpione rejestrem zabiegów agrotechnicznych, przechowywanym w gospodarstwie.
Projekt zmian wprowadza do polskiego rozporządzenia rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2024/587 z dnia 12 lutego 2024 r. ustanawiające odstępstwo od rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 w odniesieniu do stosowania normy dobrej kultury rolnej gruntów zgodnej z ochroną środowiska (norma GAEC) 8, dat kwalifikowalności wydatków do wkładu z EFRG oraz zasad dotyczących zmian planów strategicznych WPR w zakresie modyfikacji pewnych ekoschematów w odniesieniu do roku składania wniosków 2024 (Dz. Urz. UE L z 13.2.2024 r.). Rozporządzenie to umożliwia odstępstwo od stosowania normy GAEC 8 w zakresie wymogu przeznaczenia minimalnego udziału powierzchni gruntów ornych na obszary lub obiekty nieprodukcyjne.
W ramach odstępstwa możliwe jest przeznaczenie co najmniej 4% gruntów ornych na:
- obszary lub elementy nieprodukcyjne, w tym grunty ugorowane, lub
- uprawy bobowate lub
- międzyplony.
Międzyplony i uprawy bobowate mają być uprawiane bez stosowania środków ochrony roślin. W przypadku międzyplonów należy stosować współczynnik ważenia wynoszący 1 (w miejsce współczynnika wynoszącego co do zasady 0,3). Odstępstwo jest czasowe i dotyczy roku 2024.
Do spraw objętych postępowaniami wszczętymi i niezakończonymi ostateczną decyzją przed dniem wejścia w życie omawianej nowelizacji rozporządzenia oraz zakończonymi ostateczną decyzją wydaną na podstawie przepisów dotychczasowych, w przypadku gdy zostały one wznowione od dnia wejścia w życie omawianej nowelizacji rozporządzenia, będą stosowane przepisy dotychczasowe.
Nowelizacja rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie norm oraz szczegółowych warunków ich stosowania wejdzie w życie 15 marca br. Z tym dniem rozpoczyna się nabór wniosków o przyznanie płatności, w tym między innymi płatności bezpośrednich, dla których normy GAEC są podstawowym elementem.
