Późną jesienią, z reguły w październiku lub listopadzie, a niekiedy nawet w grudniu, wykonywana jest pod rośliny jare, głęboka orka przedzimowa na 25-30 cm, a nawet – jeśli to możliwe i celowe – do 35 cm. Głęboka orka przedzimowa zwana jest też zięblą.
Głęboka orka jest szczególnie wskazana pod głębiej korzeniące się rośliny okopowe, warzywne i wiele innych, z korzyścią dla rozwoju systemu korzeniowego, poprawy właściwości fizycznych i chemicznych gleby, a w efekcie uzyskania większych plonów uprawianych roślin.
Jak prawidłowo wykonać ten zabieg
Podczas wykonywania głębokiej orki, należy mieć na uwadze fakt, by pozostawić rolę przed zimą w ostrej (wysztorcowanej) skibie. Dzięki temu lepiej zatrzymywany jest śnieg i woda z opadów i topniejącego śniegu. Poza tym głębsza warstwa gleby poddawana jest dobroczynnemu działaniu ujemnych temperatur.
Wpływa to korzystnie na jej strukturę, optymalizując stosunki powietrzno-wodne. Jednak niektórzy praktycy twierdzą, iż przy wysztorcowanej skibie gleba traci wiosną więcej wody, co może mieć negatywny wpływ na wschody siewek, zwłaszcza przy suchej wiośnie.
Prawidłowe wykonanie tego zabiegu umożliwia właściwy stosunek głębokości do szerokości prowadzonej orki, przeciętnie 1:1,3. Tak więc wykonując orkę na głębokość 30 cm, szerokość odkładanej skiby powinna wynosić średnio 39 cm.
Orkę przedzimową najlepiej wykonać pługiem bezzagonowym (obracalnym), by ograniczyć jałowy przebieg i zużycie paliwa oraz skrócić czas na jej wykonanie, a także zmniejszyć ugniatanie uwroci. Wadą jest wysoka cena i duża masa tego rodzaju pługa, stąd można go polecać jedynie w większych gospodarstwach.
Jakie korzyści daje głęboka orka
Orka zimowa przynosi na ogół korzystne rezultaty, przede wszystkim zwiększa pojemność wodną gleb i jej sprawność, a nawet (wykonana głębiej) likwiduje podeszwę płużną. Umożliwia też głębsze wniesienie nawozów, resztek pożniwnych i międzyplonów.
Ogranicza także szkodliwość agrofagów (chorób i szkodników), w tym gryzoni, a często także chwastów, których nasiona oraz rozłogi (np. perzu), przemieszczają się w zbyt głęboką warstwę gleby, by skiełkować.
Poza tym wydobywane są z głębszych warstw wymyte wcześniej i nie zawsze dostępne dla roślin, składniki pokarmowe. Dobroczynny wpływ na fizyczne właściwości gleby, wywiera także mroźne zimowe powietrze.
Mróz rozbija bowiem (rozsadza na gruzełki) powstające podczas orki bryły, oczywiście jeśli nasączą się wcześniej wodą. Tego typu zbrylenie tworzy się zwykle podczas wykonywania orki na zwięźlejszych, zbytnio przesuszonych lub uwilgotnionych glebach.
Orka zimowa ma też wady
Jednak prowadzona w takich warunkach orka zimowa, traktowana jest przez ekonomistów, zajmujących się tym zagadnieniem, jako najbardziej energo- i pracochłonna uprawa.
Z tego względu nie powinna być wykonywana, gdyż nie tylko generuje koszty, ale także może (przy skrajnej wilgotności gleby) niekorzystnie wpływać na jej właściwości fizyczne, sprzyja także erozji wodnej i wietrznej oraz przyspiesza mineralizację materii organicznej.
Poza tym głębokie orki ograniczają aktywność biologiczną gleb, np. rozwój dżdżownic. Stąd nie zawsze są polecane, zwłaszcza pod płycej korzeniące się rośliny zbożowe. Oczywiście orki, w tym zimowej, nie zaleca się także w systemie bezpłużnym, w tym pasowym (strip-till).
Niektórzy sugerują, by także w systemie bezorkowym, przeciętnie co 5 lat, wykonać pełną uprawę gleby, w tym głęboką orkę. Wcześniej należałoby wysiać nawozy wapniowe, ewentualnie także (w innym terminie) P, K i Mg. Przy okazji można dzięki temu zwalczyć także uciążliwe chwasty.
Wprawdzie nie jest to już pełny system bezorkowy, ale powinien przynieść korzystne rezultaty. Warto go wypróbować, przynajmniej na części swoich pól, by w kolejnych latach podjąć ostateczną decyzję o kontynuacji lub przerwaniu tego eksperymentu.
