Mimo rosnącej popularności uprawy bezorkowej, cały czas w Polsce dominuję uprawa orkowa. Co idzie za tym, pług jest podstawowym narzędziem używanym przy pracach polowych. Prawidłowa orka zimowa może przynieść dla gleby dużo korzyści. Warunkiem wielu korzyści jest odpowiednia gleba.
Orka, podczas skrajnej suszy czy dużej wilgotności gleby, stwarza ogromne niebezpieczeństwo. Z jednej strony jest to nadmierne rozpylenie i zniszczenie struktury gruzełkowatej gleby, z drugiej, może dojść do zbytniego zagęszczenia gleby. Za każdym razem zabieg orki zimowej powinien być wykonywany dokładnie, dzięki temu będzie zapewnione dobre podłoże pod doprawianie gleby na wiosenny siew.
Najlepsze efekty orka zimowa przynosi na cięższych glebach ze względu na to, że nie ma tam problemu z utworzeniem „ostrej” skiby. Na piasku jest z tym większy problem, bo wiadomo – ziemia nam się automatycznie rozsypuje, ale mimo wszystko struktura gleby jest poprawiana. Dzięki pozostawieniu „ostrej” skiby ziemia łatwiej gromadzi wodę poprzez śnieg i lepiej się napowietrza. Jednak pozostawienie „ostrej” skiby nie jest zalecane na glebach słabej klasy. Na piaskowych glebach należy zostawić wyrównaną role. Jeśli planuje się wczesny siew np. pszenicy jarej należy również wyrównać role. To pozwala na równomierne ogrzewanie i obsychanie ziemi wiosną. Celem wykonania orki zimowej jest przede wszystkim poprawa struktury gleby, nadanie jej sprawności, zgromadzenia maksymalnych ilości wody z zimowych opadów. Głęboka orka jesienna znacznie ogranicza populację szkodników, chorób i chwastów. Przykładem może być tutaj silne ograniczanie populacji omacnicy prosowianki. Głęboka orka zimowa bardzo skutecznie ogranicza też groźną chorobę rzepaku – zgniliznę twardzikową.
Liczy się też odpowiednia głębokość. Orka zimowa wykonywana na 25-30 cm, czyli na głębokość warstwy uprawnej sprawia, że zimą podczas mrozów poprawia się struktura gleby – tworzy się struktura gruzełkowata. Dzięki temu zabiegowi ruchy gleby związane z zamarzaniem i rozmarzaniem zawartej w niej wody niszczą (powodują wymarznięcie) szkodliwych agrofagów roślin uprawnych. Orki zimowej nie powinno się wykonywać na terenie o dużym pochyleniu, który narażony jest silnie na erozję wodną. W tym przypadku bowiem każde rozluźnienie wierzchniej warstwy naraża ją na możliwość zmycia. Jeżeli planujemy dać obornik przed orką zimową, to lepiej to zrobić dopiero na wiosnę i go przyorać ze względu na to, że głęboka orka zimowa spowoduje dostanie się obornika do głębokich warstw ziemi, co z kolei przyczyni się do tego, że rośliny o płytkim systemie korzeniowym nie wykorzystają tego cennego nawozu. Dzięki głębokiej orce zimowej można również wyeliminować podeszwę płużną, szczególnie na glebach o głębokim profilu. Gdy jednak profil jest płytki i głębokość orki zimowej miałby spowodować wydobycie jałowego podglebia, należy zastosować orkę z pogłębiaczem. Dlatego dodatkowym atutem takiego zabiegu jest wyeliminowanie stosowania kosztownego głęboszowania.
Warto podkreślić, że jeśli zostawimy pole nie zaorane z resztkami pożniwnymi na całą zimę, to resztki pożniwne się nie rozłożą, ale mogą przez to rozwinąć się choroby. Natomiast podczas wykonywania orki wiosennej z gleby szybko wyparowuje woda.
Kiedy wykonywać orkę zimową? Wyznaczenie jednego terminu rozpoczęcia orki zimowej jest nie tyle trudne, a nawet wręcz niemożliwe. Trzeba zdać się na obserwacje i wyczucie. Największy wpływ na termin ma pogoda, częstym problemem wykonania orki jest zbyt grząska gleba. Warto wtedy zaczekać na przymrozki nocne kiedy wierzchnia warstwa stwardnieje i będzie można łatwiej wykonać orkę. Jeśli stosuje się poplon, orkę zimową trzeba wykonać, gdy rośliny są jeszcze zielone, czyli przed ich uschnięciem. Dzięki temu, gdy trafią pod ziemię, będą stanowiły doskonały, naturalny nawóz. Jeśli przegapi się ten moment, wówczas właściwości użyźniające poplonu znacznie spadają. Jednoznacznie można stwierdzić, że jest to opłacalny zabieg i należy go stosować.
Michał Ośko
