Orka zimowa wykonywana jest późną jesienią, zwykle od drugiej połowy października do końca listopada, ale niekiedy także w grudniu. Punktujemy zalety i wady orki zimowej.
Orka zimowa (ziębla) to orka głęboka, na 25-30 cm, a nawet (jeśli to możliwe) – do 35 cm. Należy jednak przestrzec przed wydobywaniem na wierzch z głębszych warstw jałowej warstwy gleby, tzw. martwicy. Głębokość orki zależna jest głównie od warunków glebowych tj. zwięzłości i wilgotności gleb; przewidywanej uprawy roślin, a ściślej rozwoju ich korzeni.
Zalety orki
Celem, a zarazem zaletą orki zimowej jest:
- głębokie spulchnienie roli, a niekiedy także likwidacja podeszwy płużnej,
- zwiększenie pojemności wodnej gleby,
- wydobycie wymytych do głębszych warstw i rozmieszczenie w całym profilu, najdrobniejszej frakcji gleby (pyłu i iłu) oraz organicznych, co ma szczególne znaczenie na glebach lżejszych,
- wydobycie z głębszych warstw wypłukanych i niedostępnych dla roślin składników pokarmowych,
- zniszczenie patogenów chorób i szkodników oraz głębokie przyoranie nasion chwastów i rozłogów, np. perzu, co uniemożliwia lub utrudnia ich kiełkowanie i wschody,
- przyoranie nawozów naturalnych (obornika) i organicznych (np. zielonych oraz resztek pożniwnych) i niektórych mineralnych (głównie Ca, P i K),
- ułatwienie i przyśpieszenie wykonania uprawek wiosennych.
Wady orki
Orka zimowa mimo swoich zalet ma także szereg wad:
- traktowana przez ekonomistów, jako najbardziej energo- i pracochłonna uprawa,
- sprzyja erozji wodnej i wietrznej,
- przyspiesza mineralizację materii organicznej (jednocześnie wada i zaleta),
- w pewnym zakresie ogranicza aktywność biologiczną gleb, np. rozwój dżdżownic,
- nie zawsze polecana, zwłaszcza pod płycej korzeniące się rośliny, w tym podstawowe zboża.
Niemniej przynajmniej raz na 3-5 lat powinna być wykonywana, zwłaszcza pod głębiej korzeniące się okopowe korzeniowe, strączkowe, warzywne i niektóre inne. Także w celu eliminacji chorób i szkodników oraz wniesienia w głębsze warstwy gleby nawozów naturalnych, organicznych i wapniowych. Wszystko to z korzyścią dla poprawy właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych całej warstwy profilu glebowego, a w następstwie lepszego rozwoju systemu korzeniowego roślin i uzyskania większych plonów.
Głęboka orka
Zwykle na większą głębokość orkę wykonuje się pod rośliny głębiej korzeniące się, a więc okopowe korzeniowe (burak, marchew i inne warzywa) oraz bobowate grubonasienne (strączkowe), niż pod ziemniaki, a zwłaszcza zboża. Głębsza orka wskazana jest też do likwidacji zbitej podornej warstwy gleby, tzw. podeszwy płużnej, choć w tym przypadku pług można zastąpić głęboszem. Wyjątkiem są bardzo lekkie gleby, gdzie tego typu nieprzepuszczalne, głębiej zalegające podłoże, może być tolerowane, gdyż zapobiega stratom wody i składników pokarmowych.
Podczas wykonywania orki zimowej zaleca się, by pozostawić rolę przed zimą w ostrej, wysztorcowanej skibie, co sprzyja gromadzeniu śniegu. Umożliwia to właściwy stosunek głębokości do szerokości prowadzonej orki, przeciętnie 1:1,3. Tak więc wykonując orkę na głębokość 30 cm, szerokość odkładanej skiby powinna wynosić 39 cm. Jednak niektórzy praktycy twierdzą, iż przy wysztorcowanej skibie gleba traci wiosną więcej wody, co może mieć negatywny wpływ na wschody siewek, np. buraka, zwłaszcza przy suchej wiośnie oraz na lżejszych glebach.
Głęboka orka ogranicza rozwój chorób i szkodników, a także chwastów. Poza tym wydobywane są z głębszych warstw wymyte wcześniej i nie zawsze dostępne dla roślin, składniki pokarmowe, zwłaszcza N, K, Mg, S i Ca, a także niektóre mikroelementy, głównie B i Mo. Mroźne zimowe powietrze penetrujące wówczas łatwiej głębszą warstwę wyoranych skib, wywiera dobroczynny wpływ na strukturę gleby.
Orkę przedzimową najlepiej przeprowadzić pługiem bezzagonowym (obracalnym), by ograniczyć jałowy przebieg i zużycie paliwa oraz skrócić czas na jej wykonanie, a także zmniejszyć ugniatanie uwroci. Wadą jest wysoka cena i masa tego rodzaju pługa, stąd można go polecać jedynie w większych gospodarstwach.
