Pierwszym zabiegiem pożniwnym jest zwykle podorywka. Jeśli bezpośrednio po żniwach spadnie deszcz, bądź gleba jest w miarę wilgotna, warto odczekać 5–10 dni, by osypane nasiona skiełkowały, a następnie przystąpić do pożniwnej uprawy roli. W przypadku rzepaku, jeśli roślina ta uprawiana jest na danym polu co 4–5 lat, bądź rzadziej można pozostawić samosiewy jako poplon, do czasu zasiewu zbóż ozimych.
Pierwszym zabiegiem pożniwnym jest zwykle podorywka na 6–8 cm, poprzedzona niekiedy wapnowaniem, ewentualnie rozlewem gnojowicy. W przypadku pozostawieniu na polu większej ilości słomy oraz wysokiej ścierni, powinna być wykonana głębiej, do 12 cm, by całkowicie przykryć pozostawione resztki. Jej celem jest także ograniczenie parowania wody z głębszych warstw gleby, pobudzenie do kiełkowania osypanych nasion rośliny uprawnej i chwastów, jak też zniszczenie rosnących. Ze względów ekonomicznych można ją zastąpić broną talerzową, kultywatorem lub agregatem.
Samosiewy zbóż i rzepaku – groźne dla upraw
Groźne dla roślin uprawnych są zarówno chwasty, jak też samosiewy zbóż i rzepaku, które konkurują z nimi o światło, wodę i składniki pokarmowe oraz pośredniczą w rozprzestrzenianiu chorób i szkodników. Szczególnie niepożądane (z uwagi na choroby podstawy źdźbła) dla pszenicy, są samosiewy tego gatunku oraz jęczmienia, w nieco mniejszym stopniu pszenżyta i żyta, zaś w najmniejszym owsa.
Poza tym jęczmień, żyto i pszenżyto silnie krzewią się jesienią i skutecznie zawłaszczają przestrzeń życiową pszenicy, zwłaszcza że po jej wschodach, nie można ich zniszczyć graminicydami. Uciążliwe w zasiewach zbóż ozimych mogą być także osypane nasiona rzepaku, zaś w rzepaku zbóż.
W praktyce, jeśli bezpośrednio po żniwach spadnie deszcz, bądź gleba jest w miarę wilgotna, warto odczekać 5–10 dni, by osypane nasiona skiełkowały, a następnie przystąpić do pożniwnej uprawy roli, eliminując zarówno wyrosłe samosiewy oraz chwasty.
Szkodniki, choroby i chwasty atakują oziminy w większym nasileniu, przy ich wczesnym, choć często zalecanym terminie siewu. Z tego względu, jak też z uwagi na wyraźne zmiany klimatu, terminy siewu ozimin warto niekiedy opóźnić o 5–10 dni w stosunku do zalecanych, a więc pszenicę ozimą wysiewać od 25 września do 15 października, w zależności od rejonu kraju oraz prognozowanego przebiegu pogody, zwłaszcza opadów i związanej z tym wilgotności gleby.
Samosiewy rzepaku i niekiedy zbóż na zielony nawóz
W przypadku rzepaku, jeśli roślina ta uprawiana jest na danym polu co 4–5 lat, bądź rzadziej, zasadne może być pozostawienie samosiewu do czasu zasiewu zbóż ozimych. Można go wówczas potraktować jako poplon, który wniesie bezkosztowo znaczne ilości substancji organicznej oraz zapobiegnie stratom składników. Jest to oczywiście dyskusyjne podejście, narażę się zapewne specjalistom od ochrony roślin oraz wielu rolnikom, ale osobiście widziałem pozostawione samosiewy tej rośliny i udane uprawy następcze zbóż ozimych.
Przed ich zasiewem, rośliny rzepaku były niszczone broną talerzową, następnie wysiewano nawozy PK, które przyorywano orką siewną na głębokość 16–20 cm, po czym wykonywano wałowanie połączone z bronowaniem i siew zbóż. Wszystkie te czynności w okresie 2–3 dni. Natychmiastowy po orce wysiew zbóż jest szczególnie ważny w okresach posusznych. Należy dodać, iż z przyoraną biomasą roślin rzepaku wnosi się do gleby ponad 85% wody w niej zawartej.
Samosiewy na poplon
Główną wadą pozostawionych samosiewów rzepaku, było silne przesuszenie gleby, co utrudniało wykonanie niezbędnych uprawek oraz wschody zbóż. Jest to poważne ryzyko i należy się z nim liczyć, zwłaszcza na zwięźlejszych glebach. Dlatego zabiegi likwidujące samosiewy należy wykonywać przed lub po większych opadach, co może grozić znacznym opóźnieniem wysiewu zbóż i obniżką plonu.
Ze względów fitosanitarnych nie można zalecać pozostawiania samosiewów rzepaku, przy jego częstej uprawie na danym polu, a także samosiewów zbóż, przy ich dużym udziale w strukturze zasiewów.
Jeśli jednak w następnych kilku latach planowana jest uprawa roślin z innych rodzin botanicznych, np. warzyw, tytoniu (praktykowana 5–7-letnia monokultura), chmielu, wikliny, a nawet gryki, wówczas „udane” samosiewy zbóż można zostawić do późnej jesieni, z korzyścią dla poprawy żyzności gleby i udanych plonów roślin następczych.
