Występujące u nas zmiany klimatyczne, a więc wydłużona i w miarę ciepła jesień oraz łagodne zimy, a przy tym duży udział kukurydzy w strukturze zasiewów, skłaniają rolników do późnojesiennych zasiewów zbóż ozimych, bądź niektórych odmian zbóż jarych, tzw. przewódek. Dotyczy to głównie jarych form pszenicy i pszenżyta.
Przewódki oraz późno siane niektóre odmiany pszenic ozimych, gwarantują na ogół wyższe plony (o 20-30 proc.) od zbóż jarych, wysiewanych wiosną. Dotyczy to zwłaszcza ich uprawy na glebach lżejszych oraz występujących często suszach wiosenno-letnich. Niemniej w warunkach ostrzejszych zim, tak późno wysiane pszenice, wykazują większą skłonność do wymarzania, w porównaniu z ich wysiewem w terminie optymalnym oraz na glebach zwięźlejszych.
Terminy późnego siewu pszenicy
Wyróżnia się dwa skrajne terminy późnojesiennego wysiewu pszenicy.
- późną jesień lub wczesną zimę od 16.10 do 15.12
- w okresie zimowym od 16.12 do 28.02 – termin jest bardziej zawodny i rzadko praktykowany.
Jako optymalny termin późnych siewów, podaje się zwykle pierwszą połowę listopada, choć przy opóźnionym nadejściu zimy, zasadny może być ich wysiew w drugiej połowie tego miesiąca, a nawet w pierwszej dekadzie grudnia.
W przypadku późnego siewu ustalenie optymalnego terminu jest dylematem, a często decyduje o powodzeniu uprawy. Najlepiej by przed zakończeniem jesiennej wegetacji, a więc nastaniem mrozów i opadami śniegu, zboża siane po kukurydzy weszły w etap szpilkowania (BBCH 10), kiedy liść nie przebił jeszcze pochewki liściowej. W tej fazie wytwarzane są w ziarniaku duże ilości cukrów prostych, które przechodząc do młodych kiełków, zagęszczają ich „sok” i uodparniają młode roślinki na niskie temperatury.
Zbyt późny zasiew lub wczesne nadejście zimy powoduje, iż młode siewki nie osiągną przed zimą pożądanego etapu szpilkowania. Wówczas napęczniałe wodą ziarniaki, pozostaną na zimę w glebie. Wiosną należy poczekać na ich ewentualne wschody, zanim podejmiemy decyzję o likwidacji zasiewu.
Późny wysiew jest mniej zawodny w zachodnich regionach kraju, gdzie zimy są łagodniejsze, poza tym na tych terenach rolnicy borykają się częściej z klęskami suszy. Większe ryzyko późnego siewu jest w północno-wschodniej i wschodniej Polsce (woj. podlaskie, lubelskie), gdzie zimy są ostrzejsze. Oczywiście nie można tego do końca przewidzieć, stąd jako optymalny w północno-wschodniej i wschodniej części kraju można przyjąć pierwszą połowę listopada, w zachodniej – drugą połowę. Niemniej w poszczególnych latach przebieg pogody w okresie późnej jesieni i na początku zimy jest zmienny, stąd podane terminy należy traktować jako orientacyjne.
Zalety jesienno-zimowego siewu
Późne zasiewy jesienne zbóż w porównaniu do jarych wysiewanych wiosną, wykorzystują nie tylko w większym stopniu wilgoć zimową, ale rozwijają także silniejszy system korzeniowy, co umożliwia im lepsze pobieranie wody i składników pokarmowych. W efekcie lepiej sobie radzą z niedoborem wody w okresie wiosenno-letnim (kwiecień – czerwiec). Poza tym dojrzałość do zbioru osiągają nieco wcześniej niż formy jare wysiewane wiosną (o 6-9 dni), co stwarza lepsze stanowisko dla rzepaku lub zasiewu międzyplonów, np. z udziałem roślin strączkowych.
Przygotowanie pola po kukurydzy
Resztki po kukurydzy, należy po jej zbiorze dokładnie pociąć i wymieszać z glebą, a następnie je przyorać, zwałować pole wałem Campbella. Ułatwi to wysiew ziarna i szybszy rozkład resztek, co ograniczy porażenie roślin pszenicy przez patogeny chorób fuzaryjnych, a także zniszczy zimujące w resztkach larwy omacnicy prosowianki. W zasadzie pod późno wysiane pszenice zbędny jest azot. Główną dawkę N należy wysiać wczesną wiosną, by pobudzić rośliny do krzewienia. Z kolei nawozy PK należy dać pod orkę lub inne głębsze uprawki.
Do późnojesiennego siewu zalecane są odmiany mające w materiale genetycznym gen o podwyższonej mrozoodporności. Dlatego przed ich wyborem, należy się dokładnie zapoznać z ofertą firm hodowlano-nasiennych, oferujących konkretne odmiany pszenic ozimych lub jarych dla swego rejonu. Tego typu informacje podawane są corocznie przez stacje COBORU na podstawie wyników porejestrowych doświadczeń odmianowych (PDO).
Wprawdzie przewódki nie są u nas zbyt popularne, ale mogą być alternatywą dla pszenic jarych wysiewanych wiosną. Sprawdzają się głównie po późno schodzących z pola burakach cukrowych i kukurydzy. Pozostaje wówczas mało czasu na wykonanie niezbędnych uprawek i terminowy zasiew (wrzesień/październik) zbóż ozimych.
