Kondycja roślin rzepaku w okresie jesiennej wegetacji, warunkująca jego dobre przezimowanie i start wiosną, jest wypadkową wielu czynników, między innymi: odmiany, przedplonu, przygotowania roli, nawożenia oraz terminu i ilości wysiewu nasion. Podpowiadamy, na co zwrócić uwagę.
Przy wyborze odmiany należy się kierować własną lub sąsiedzką oceną wcześniej uprawianych odmian, a także corocznie publikowanymi wynikami badań stacji COBORU ze swego rejonu, za ostatnie 3-lecie.
Uprawki pożniwne w zależności od przedplonu
Przedplonem są zwykle zboża ozime, w miarę wcześnie schodzące z pola (jęczmień, żyto i pszenica), by był czas na przygotowanie roli i terminowy zasiew. Bardzo dobrym przedplonem jest też w miarę wcześnie zebrany groch lub ziemniaki.
W stanowisku po zbożach, w systemie orkowym, jak najszybciej po ich zbiorze, należy pociąć i wymieszać z glebą ścierń oraz równomiernie rozrzuconą słomę. W tym celu można wykorzystać bronę talerzową lub odpowiedni agregat.
Niektórzy przykrywają resztki pożniwne pługiem (podorywką), ale przy ich dużej masie, zabieg ten powoduje tworzenie warstwowej, nieprzepuszczalnej dla przesiąkającej i podsiąkającej wody poduszki. Wpływa także negatywnie na mineralizację i humifikację przyoranych resztek.
Wschodzące samosiewy i chwasty oraz zaskorupienie, można likwidować kultywatorem i broną. Zwykle jednak wykonuje się ten zabieg agregatem uprawowym lub orką siewną, na głębokość od 18 do 25 cm.
W okresie posusznym, orkę siewną lepiej wykonać tuż przed wysiewem nasion rzepaku. Po czym rozbić bryły i zagęścić odłożone skiby, np. wałem Campella, połączonym z kołeczkowym lub Crosskill. Umożliwi to wysiew nasion na pożądaną głębokość (2-3 cm) oraz podsiąk wody.
Możliwości odnośnie prowadzonych uprawek jest dużo, trudno radzić na odległość. Często zależy to od rodzaju gleby (jej zwięzłości), przebiegu pogody (niedoboru lub nadmiaru wody), zbrylenia, posiadanego sprzętu, itp.
W przypadku dużej ilości resztek pożniwnych oraz w słabszych stanowiskach, celowy dla prawidłowej ich mineralizacji, może być wysiew na ściernisko nawozów azotowych (do 40 kg/ha N), zaś na kwaśnych glebach węglanu wapnia (do 3 t CaO/ha).
Nawozy PK wysiej pod agregat lub orkę siewną
Dla rzepaku na średnio zwięzłych glebach, optymalne pH mieści się w zakresie 6-7,2, zaś zasobność: 15-18 mg P2O5, 18–21 mg K2O i 6-9 mg Mg w 100 g gleby. Nawożenie tymi składnikami można wówczas ograniczyć do wymagań pokarmowych rzepaku. Wynoszą one, w przeliczeniu na 1 t nasion: 55 kg N, 25 kg P2O5, 60 kg K2O, 37 kg SO3 i 12 kg MgO.
Przy zakładanych plonach – 5 t/ha, należałoby wysiać pod orkę siewną lub agregat do: 50 kg N, 120 kg P2O5, 240 kg K2O, 50 kg SO3 i 25 kg MgO. Pozostałe ilości (N, S i Mg) podać wiosną.
Na lżejszych glebach, 1/3 zaplanowanej dawki K, można też dać pogłównie – wczesną wiosną.
Nie przesadzaj z dawką N
Istotna dla przezimowania i plonu nasion jest jesienna dawka azotu. Jego niedobór w fazie tworzenia rozety (do 8 liści) spowoduje, iż rośliny zaprogramują mniej zawiązków pędów bocznych, kwiatów i łuszczyn, co przełoży się na niższe plony nasion.
Z kolei nadmierna dawka N spowoduje przedłużenie jesiennej wegetacji oraz (przy dobrej wilgotności gleby), wybujałość części nadziemnej, kosztem korzeni. W efekcie zwiększy się wrażliwość roślin na niedobory wody, niskie temperatury i patogeny chorób grzybowych.
Niewskazany zbyt wczesny, ale też późny wysiew nasion
Ważny jest zarówno termin, jak i ilość wysiewu nasion. Odmiany populacyjne należałoby wysiać (w zależności od rejonu kraju) do 25 sierpnia, z dopuszczalnym opóźnieniem do 5 września. Odmiany mieszańcowe, bardziej tolerancyjne na opóźniony siew, 5-8 dni później.
Terminowy siew daje na ogół lepsze rezultaty, choć przy dłuższej suszy, jaka zdarza się w tym okresie, 10-dniowe opóźnienie można tolerować. Wysiew nasion w przesuszoną rolę powoduje przedłużone i nierównomierne wschody oraz wzrost zachwaszczenia. Opóźniony siew zmniejsza też porażenie roślin suchą zgnilizną kapustnych i szkodnikami.
Z kolei wczesny siew (przed 15 sierpnia), powiązany z mniejszą ilością wysiewanych nasion (o 10-15 proc.) można polecać, jeśli w tym okresie są sprzyjające warunki do przygotowania pola oraz wysiewu i kiełkowania nasion.
Gęsty siew, nadmierna obsada roślin – niewskazane
W miarę wczesny siew jest też wskazany w technologii bezorkowej. Wówczas nie należy zmniejszać ilości wysiewanych nasion oraz wysiewać je nieco głębiej, zwłaszcza na lżejszych i przesuszonych glebach.
Firmy nasienne oferują zazwyczaj jednostki siewne w ilości 1,5 mln kiełkujących nasion odmian mieszańcowych, bądź 2 mln populacyjnych na 3 ha. Ich wysiew w takiej ilości powinien zapewnić odpowiednio 45 lub 60 roślin/m2. W przypadku siewu punktowego wystarczy 20-25 roślin/m2.
Taką obsadę można uznać za optymalną, niemniej, na dobrych i właściwie przygotowanych polach, terminowym siewie i sprzyjającej kiełkowaniu pogodzie, można obniżyć tę normę, czyli jednostką siewną przeznaczoną na 3 ha, obsiać 3,5-4 ha.
