Kluczową inwestycją w większości gospodarstw rolnych, szczególnie produkujących zboża jest wyposażenie w silosy. Dostęp do odpowiednio przygotowanego miejsca przechowywania ziarna znacznie ułatwia przebieg żniw i planowanie obrotu zbożem w gospodarstwie.
Przechowywanie ziarna zbóż i nasion rzepaku w gospodarstwie wymaga odpowiedniego zaplanowania. Przed sezonem zbioru planuje się przygotowanie i przegląd silosów przed wypełnieniem nowym ziarnem. Planuje się wielkość powierzchni i pojemność miejsca składowania. Przewidzieć warto również ryzyko niesprzyjających warunków zbioru zbóż i rzepaku, a to stawia pytanie o dostęp do suszarni. W profesjonalnym podejściu do przechowywania ziarna uwzględnia się także systemy czyszczenia materiału roślinnego.
Ważne są zasady przechowywania ziarna i dostępny sprzęt podstawowy i uzupełniający. Sprzęt podstawowy obejmuje różnej konstrukcji silosy, zaś uzupełniający zestaw urządzeń do czyszczenia, pomiaru wilgotności ziarna i jego suszenia, a także prac związanych z załadunkiem lub przeładunkiem masy roślinnej.
Ziarno w silosie i nie tylko …
W gospodarstwach rolnych ziarno przechowuje się w silosach, ale również w różnego typu magazynach, w tym ogólnego przeznaczenia i specjalnie przystosowanych do gromadzenia zbóż, kukurydzy, roślin strączkowych i rzepaku.
Magazyny podłogowe są przystosowane do składowania ziarna luzem na podłodze (w pryzmach), w przegrodach, kontenerach lub też workach, ułożonych przykładowo na paletach. Magazyny są budowane i użytkowane w wersjach jedno- lub wielokondygnacyjnych.
Cechą związaną z usypywaniem ziarna w pryzmę jest zajmowanie dużej powierzchni składowej. Mieszaniu składowanego w jednym pomieszczeniu ziarna różnych gatunków roślin zapobiega się przez zastosowanie przegród. Dzięki przegrodom usypuje się wyższe warstwy i lepiej wykorzystuje powierzchnię użytkową magazynu. Grubość usypywanej warstwy ziarna powinna uwzględniać jego wilgotność i czas przechowywania. W przypadku, gdy wilgotność nie przekracza 15%, to ziarno może być po oczyszczeniu i schłodzeniu składowane w warstwie o grubości przekraczającej 1,5 m. Magazyny podłogowe z podłożem płaskim i ziarnem składowanym w pryzmach lub przegrodach zaleca się wyposażyć w podłogi szczelinowe i instalację susząco-wietrzącą, by utrzymać właściwe warunki przechowywania. Ważnym elementem wyposażenia magazynu podłogowego jest sprzęt do załadunku i rozładunku ziarna. Praktycznym rozwiązaniem jest w tym przypadku zastosowanie dmuchawy z elastycznym wężem, co ułatwia usypywanie pryzm z ziarnem.
Silosy zaliczają się do najpopularniejszych rozwiązań stosowanych w gospodarstwach rolnych. W efekcie użytkowania silosów osiąga się wiele korzyści. Chroni się ziarno przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi w okresie przechowywania i zabezpiecza masę roślinną przed ptakami i naziemnymi gryzoniami. Do najważniejszych cech wyróżniających silosy zalicza się kształt zbiornika, walcowy lub w formie wieloboku. Użytkowane w praktyce rozwiązania silosów wieżowych mogą różnić się rodzajem dna (płaskie i w kształcie stożka – lejowe) i zewnętrzną pokrywą wykonaną z blachy stalowej ocynkowanej lub z tworzyw sztucznych, co nie pozostaje bez wpływu na długość okresu eksploatacji silosu w gospodarstwie.
Zasady doboru silosu do gospodarstwa
Podstawowymi cechami uwzględnianymi przy doborze silosów wieżowych do gospodarstwa jest ich ładowność (pojemność) oraz funkcjonalność wykorzystania.
Ładowność stawianych silosów wieżowych obejmuje szeroki zakres, na ogół od ok. 10 do ok. 20000 ton i więcej. Górna granica ilości masy gromadzonej w silosie może być oczywiście znacznie większa. W praktyce, odpowiednio do potrzeb można stawiać obok siebie kolejne silosy, tworząc baterię silosów. W efekcie łączenia kilku zbiorników w jeden zestaw powiększa się zasoby miejsca do przechowywania ziarna w gospodarstwie. Opcja dobudowywania kolejnych silosów obok siebie jest racjonalnym rozwiązaniem, bo uwzględnia możliwość korzystania z już istniejącej, przystosowanej najczęściej do rozbudowy instalacji do załadunku i rozładunku ziarna. Dzięki temu można ograniczyć wysokość dodatkowych kosztów ponoszonych na rozbudowę systemu przechowywania ziarna.
Zadania związane z magazynowaniem masy zbożowej w gospodarstwie powinny być realizowane z uwzględnieniem możliwie wysokiego poziomu mechanizacji prac, w tym związanych z załadunkiem i rozładunkiem silosów. Ważne jest także zautomatyzowanie niektórych czynności, w tym kontrolowanie w sposób ciągły warunków przechowywania ziarna z uwzględnieniem ręcznego lub automatycznego sterowania tymi warunkami. Z praktycznego punktu widzenia istotna okazuje się kontrola poziomu napełnienia silosu, a także jego samooczyszczania podczas opróżniania z ziarna. Ostatnią z wymienionych cech uzyskuje się dzięki wyposażeniu silosu w gładkie powierzchnie wewnętrzne, pozbawione szwów i krawędzi, gdzie mogą osadzać się resztki materiału roślinnego i pyłu.
Silosy z dnem płaskim z reguły wyposaża się w podłogę szczelinową lub sitową. Dzięki temu ułatwia się równomierny przepływ powietrza przez masę ziarna złożonego w silosie. Przepływ powietrza jest związany z doborem odpowiedniego pod względem wydajności wentylatora, który powinien być dostosowany do konstrukcji silosu, uwzględniającej układ kanałów, daszków i rynienek przeznaczonych do utrzymania właściwych warunków przechowywania ziarna. Jeśli w system działania wentylatora zostanie włączony układ kontroli warunków na zewnątrz i wewnątrz zbiornika z ziarnem, to dzięki temu ułatwia się osiągnięcie wymaganych warunków składowania masy. Korzystnym uzupełnieniem instalacji do wentylowania powietrzem jest możliwość jej połączenia z układem do nagrzewania powietrza. Dzięki temu można połączyć efekt wentylacji z długotrwałym dosuszaniem ziarna.
Na krajowym rynku dostępna jest bogata oferta silosów przeznaczonych do przechowywania ziarna, co ułatwia ich dobór do szczegółowych wymagań gospodarstw. W grupie producentów silosów zbożowych można wymienić takie firmy, jak: Agrosec Polska, Araj, BIN, Michał, Riela, ZUPTOR i inne.
Marek Gaworski, SGGW w Warszawie
