Zwalczanie chorób ziemniaka okresu letniego

W okresie wegetacji do najgroźniejszych chorób części nadziemnej roślin ziemniaka zaliczyć możemy zarazę ziemniaka i alternariozę. Zwalczanie odbywa się głównie po przez stosowanie nalistnych zabiegów ochronnych. Jednak prawidłowo prowadzone zabiegi agrotechniczne w znacznym stopniu wspomagają działanie i skuteczność stosowanych fungicydów.

Do najważniejszych zabiegów agrotechnicznych zaliczyć możemy: uprawę odmian o podwyższonej odporności na sprawców chorób, właściwy dla danego rejonu kraju termin sadzenia, pobudzanie lub podkiełkowywanie sadzeniaków, właściwa głębokość sadzenia (należy podczas sadzenia uwzględnić sposób wiązania bulw sadzonej odmiany oraz rodzaj gleby – lekka czy zwięzła), prawidłowe obsypywanie i formowanie redlin (właściwie wyprofilowane redliny stanowi naturalną barierę chroniącą bulwy przez zakażeniem zwłaszcza przez zarazę ziemniaka).

Ochrona chemiczna jest najbardziej skutecznym, ale jednocześnie najkosztowniejszym sposobem zwalczania alternariozy i zarazy ziemniaka. W Polsce obecnie rozpowszechnione są dwa systemy zwalczania zarazy ziemniaka. Najczęstszym sposobem zwalczania zarazy jest stosowanie nalistnych zabiegów ochronnych w momencie zwierania się roślin w międzyrzędziach (rozstawa 67,5cm) oraz w rzędach (rozstawa 75 i więcej centymetrów) tzw. ochrona uproszczona. Nie jest to jednak sposób dający pełną gwarancję skuteczności. Drugim sposobem jest prowadzenie ochrony chemicznej w sposób intensywny w oparciu o wykorzystanie faz fenologicznych (stadiów rozwoju roślin ziemniaka). Zabiegi ochrony roślin rozpoczynamy w momencie zakończenia fazy wschodów roślin lub, kiedy osiągną wysokość 15-20 cm – prowadzimy je w odstępach 7-10-dniowych aż do momentu przeprowadzenia desykacji naci.

Od kilku lat coraz większym zainteresowaniem plantatorów cieszy się zrównoważony sposób prowadzenia ochrony oparty o wykorzystanie do sygnalizowania rozpoczynania pierwszego i kolejnych zabiegów ochronnych systemu komputerowego, który nakazuje wykonanie zabiegu w momencie największego zagrożenia roślin ziemniaka. Liczne badania przeprowadzone w ZNiOZ w Boninie wykazały wysoką skuteczność tego systemu ochrony plantacji oraz możliwość zaoszczędzenia od 2 do 3 zabiegów ochronnych przy jednoczesnej wysokiej skuteczności.

Najczęstszym sposobem zwalczania, alternariozy ziemniaka jest rozpoczynanie zabiegów ochronnych w momencie wystąpienia pierwszych objawów choroby na dolnych, najstarszych liściach roślin ziemniaka. Do ochrony plantacji przed alternariozą stosujemy jeden z zarejestrowanych preparatów podanych w tabeli 1.

Prowadzenie ochrony na plantacji ziemniaka przeciwko alternariozie jest często utrudnione ze względu na wystąpienie na roślinach zarazy ziemniaka. Pierwsze objawy choroby w ostatnich latach obserwowano na roślinach około dwa tygodnie wcześniej niż pojaw zarazy ziemniaka. Możliwość jednoczesnego wystąpienia tych dwóch groźnych chorób na plantacji ziemniaka musi być brana pod uwagę przez plantatorów i uwzględniana w strategii ochrony plantacji przed chorobami. W przypadku, gdy zagrożenie zarazą jest niskie (brak korzystnych do wystąpienia choroby warunków meteorologicznych) do skutecznego ograniczania rozwoju alternariozy wystarczy stosować fungicydy o działaniu powierzchniowym (kontaktowym) lub wgłębnym, które jednocześnie z hamowaniem rozwoju alternariozy, niszczyć będą pierwsze źródła infekcyjne zarazy ziemniaka. Jednak w miarę wzrostu zagrożenia zarazą do dalszych zabiegów ochronnych należy stosować fungicydy o działaniu układowym, układowo-wgłębnym lub wgłębnym.

Prawidłowy termin rozpoczynania zabiegów ochronnych jest tylko częścią zapewnienia wysokiej skuteczności ochrony chemicznej. Równie ważną jej część stanowi właściwy dobór środków ochrony roślin. Obecnie dostępne są dla plantatorów 4 grupy fungicydów różniące się sposobem działania na sprawców alternariozy i zarazy ziemniaka. Właściwy ich dobór w zależności od fazy rozwoju roślin ziemniaka oraz ze względu na sposób działania substancji biologicznie czynnych będących składnikami tych fungicydów zapewni skuteczną ochronę roślin na plantacji w okresie wegetacji.

Do pierwszych zabiegów, wykonywanych wcześnie w sezonie wegetacyjnym, kiedy rośliny nie są jeszcze w fazie intensywnego rozwoju części nadziemnej i kiedy warunki meteorologiczne nie sprzyjają rozwojowi chorób, wystarczy stosowanie środków o działaniu powierzchniowym lub wgłębnym (tab. 1). W momencie, kiedy warunki będą sprzyjały rozwojowi sprawców chorób do skutecznej ochrony należy stosować środki o działaniu układowym (systemicznym) lub układowo-wgłębnym. Środki o takim sposobie działania należy także stosować, kiedy rośliny ziemniaka wejdą w fazę intensywnego rozwoju części nadziemnej (fazy od końca wschodów do pełni kwitnienia). Stosowanie fungicydów z tych grup zapewni pełną ochronę nowych rozwijających się intensywnie przyrostów roślin.
Do ochrony roślin po zakończeniu fazy kwitnienia można stosować środki o działaniu wgłębnym lub powierzchniowym, dobierając je pod względem możliwości ochrony bulw. Ostatnim zabiegiem ochronnym na plantacji ziemniaka powinna być desykacja naci, która oprócz ułatwienia zbioru także chroni bulwy przed zakażeniem przez sprawców zarazy i alternariozy.

Tabela 1. Środki ochrony roślin zarejestrowane do zwalczania alternariozy i zarazy ziemniaka.

*A środek zarejestrowany do zwalczania alternariozy ziemniaka

*B – fungicyd zalecany do ostatnich zabiegów – ochrona bulw przed zarazą ziemniaka

Jerzy Osowski
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – Radzików
Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka, Bonin