Ze względu na duże znaczenie gospodarcze rzepaku, producenci nie mogą pozwolić sobie na duże spadki plonu, spowodowane porażeniem roślin przez sprawców chorób. Nasilenie porażenia jest zależne od warunków panujących w czasie wegetacji rzepaku, ponadto ocieplenie klimatu stawia nowe wyzwania.
Kilkukrotne stosowanie fungicydów to duże koszty, a perspektywa ograniczania substancji czynnych może powodować trudności z zabezpieczeniem łanu rzepaku przed porażeniem. W praktyce często spotykamy się z uodparnianiem roślin, wobec tego skuteczność chemicznej ochrony bywa niewystarczająca.
W szeroko rozumianej ochronie rzepaku warto przypomnieć o właściwej agrotechnice, odpowiednim płodozmianie, zbilansowanym nawożeniu, racjonalnym stosowaniu środków ochrony roślin a także wprowadzaniu kwalifikowanych odmian odpornych i tolerancyjnych na agrofagi.
Nowe technologie uprawy rzepaku podkreślają ważność doboru odpowiednich odmian do uprawy dla danego regionu kraju. Właściwie dobrana odmiana powinna posiadać wysoki potencjał plonowania, dobrą mrozoodporność, wysoką odporność na agrofagi (występujące w rejonie uprawy). Odmiany odporne na określone agrofagi, zwłaszcza w regionach nasilonego ich występowania, powinny być uprawiane w pierwszej kolejności.
Z pomocą przychodzi hodowla odpornościowa, która wprowadza odmiany odporne na porażenie przez sprawców chorób. Odmiana odporna wyróżnia się w porównaniu z odmianami przeciętnymi, cechami charakteryzującymi się podwyższoną odpornością na określone patogeny. Należy zaznaczyć, że nie jest to cecha trwała. Bardzo często dochodzi do tzw. przełamania odporności odmian. Najczęściej ma to miejsce w warunkach silnej presji patogenów.
Do praktyki wchodzą nowe odmiany o poszerzonej odporności. Postęp hodowlany dotyczy zwłaszcza odmian mieszańcowych. Koncentruje się głównie na takich chorobach jak: sucha zgnilizna kapustnych, wirus żółtaczki rzepy oraz kiła kapusty. Znaczna część odmian (ponad 60 procent) posiada odporność na co najmniej jednego sprawcę chorób grzybowych.
Aktualnie posiadamy najwięcej odmian o zwiększonej odporności na patotypy sprawcy suchej zgnilizny kapustnych (Leptosphaeria maculans). Można powiedzieć, że 25 procent zarejestrowanych w Polsce odmian ma gen odporności na porażenie L. maculans (zwłaszcza gen Rlm7).
Dużym zagrożeniem w uprawie rzepaku jest kiła kapusty, która jest wywoływana przez Plasmodiophora brassicae. Stwierdza się poszerzanie zasięgu tej choroby w Polsce. Skutki niekontrolowanego rozprzestrzeniania się tej choroby są bardzo groźne i mogą doprowadzić do całkowitego zniszczenia plantacji a także do wykluczenia uprawy rzepaku w kolejnych latach na zainfekowanych polach. Zauważalnymi objawami tej choroby są charakterystyczne narośla na korzeniach. W zapobieganiu rozszerzania się tej groźnej choroby warto zwrócić uwagę na prawidłowy płodozmian, właściwie wykonane zabiegi agrotechniczne oraz należy wprowadzać odmiany odporne na porażenie. Aktualnie w Krajowym Rejestrze odmian znajduje się 9 odmian rzepaku tzw. kiłoodpornych.
Rzepak bywa także porażany wirusem żółtaczki rzepy (TuYV – Turnip Yellows Virus). W ograniczaniu tego porażenia zaleca się wysiew odmian tolerancyjnych na tego wirusa. Stwierdzono, że plon odmian odpornych jest większy w warunkach dużego zagrożenia tą infekcją niż odmian nieodpornych.
W roku 2021 do Krajowego Rejestru wpisano 16 nowych odmian rzepaku ozimego (Aganos, Condor, DK Extorr, DK Plasma, Desperado, ES Desirio, Kepler, KWS Granos, Leona, LG Altamira, LG Arnold, LG Scorpion, Metropol, Pegazzus, PT297, SY Floretta). Z czego prawie wszystkie (15) są odmianami mieszańcowymi czyli heterozyjnymi a tylko jedna odmiana Kepler (zgłaszający: Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR) jest populacyjna.
Cztery zarejestrowane odmiany mają odporność na kiłę kapusty w zakresie patotypów Plasmodiophora brassicae:
1) DK Plasma (zgłaszający: Monsanto Polska sp. z o.o.),
2) LG Altamira (zgłaszający: Limagrain Central Europe Societe Europeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce); odporna także na wirusa żółtaczki rzepy,
3) LG Scorpion (zgłaszający: Limagrain Central Europe Societe Europeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce); odporna także na wirusa żółtaczki rzepy,
4) Pegazzus (zgłaszający: RAGT Semences Polska sp. z o.o.)
Z zarejestrowanych odmian, aż 8 jest odpornych na wirusa żółtaczki rzepy (TuYV):
- Aganos (zgłaszający: Limagrain Central Europe Societe Europeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce),
- Desperado (zgłaszający: DSV Polska sp. z o.o.),
- Leona (zgłaszający: Limagrain Central Europe Societe Europeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce),
- LG Arnold (Limagrain Central Europe Societe Europeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce),
- Metropol (zgłaszający: Saaten-Union Polska sp. z o.o.),
- SY Floretta (zgłaszający: Syngenta Polska sp. z o.o.),
- LG Altamira (zgłaszający: Limagrain Central Europe Societe Europeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce); odporna także na kiłę kapusty,
- LG Scorpion (zgłaszający: Limagrain Central Europe Societe Europeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce); odporna także na kiłę kapusty.
W praktyce mamy do czynienia z coraz bardziej udoskonalonymi odmianami ale przed hodowlą odpornościową rzepaku stoją coraz to nowe wyzwania.
dr hab. Danuta Leszczyńska, prof. IUNG-PIB
