fbpx

Powschodowe odchwaszczanie rzepaku. Zwalczanie samosiewów zbóż

Każde ograniczenie ze strony agrofagów (chwastów, chorób czy szkodników) przyczynia się do ilościowego zmniejszenia plonu rzepaku oraz gorszej jakości jego nasion. Wzrost powierzchni uprawy rzepaku ozimego przyczynia się do zwiększenia zagrożeń powodowanych przez agrofagi, głównie z uwagi na uproszczenie płodozmianów. Uproszczenia agrotechniczne i zmiany klimatyczne powodują zwiększenie problemów uprawowo-ochroniarskich.

Rzepak to roślina oleista o bardzo dużym znaczeniu gospodarczym w naszym kraju. Aktualnie najwięcej rzepaku ozimego uprawia się w województwach dolnośląskim, lubelskim, wielkopolskim, zachodnio-pomorskim, warmińsko-mazurskim,  kujawsko-pomorskim, a także w opolskim i pomorskim. Zmiany areału uprawy rzepaku będą zależeć od zapotrzebowanie na olej rzepakowy zużywany do produkcji biokomponentów (estrów) oraz ewentualnego zwiększonego wykorzystania wysokobiałkowej śruty poekstrakcyjnej.  Duży areał uprawy rzepaku (według danych Głównego Urzędu Statystycznego jest uprawiany na powierzchni około 900 tys. ha) wymaga poważnego podejścia do strategii uprawy i ochrony tej rośliny.

Baner Syngenta

Czynniki ograniczającym uprawę rzepaku

Czynnikiem ograniczającym uprawę rzepaku są warunki pogodowe wynikające ze zmian klimatu (ocieplenia) oraz wymagania wodne. W ostatnich latach, szczególnie w czasie siewów rzepaku oraz w okresie wiosennym woda była czynnikiem deficytowym, co mocno ograniczało równomierność wschodów roślin oraz prawidłowy wzrost i rozwój rzepaku. Susza przyczyniła się do niższych plonów i tym samym areał uprawy rzepaku ulega wahaniom, zwłaszcza wśród mniejszych producentów.

Generalnie na plonowanie rzepaku składa się wiele czynników, przede wszystkim czynniki siedliskowe (glebowe), agrotechniczne i pogodowe, które cechują się swoistą różnorodnością w regionach kraju. W przypadku warunków atmosferycznych występuje duża zmienność w latach.

Z wymienionych czynników rolnik ma największy wpływ na agrotechnikę. Producentowi znana jest także jakość gleby, na której planuje uprawę rzepaku. Im gleba jest lepsza, tym plonowanie powinno być wyższe. Z badań COBORU wynika, że w ostatnich latach odmiany mieszańcowe częściej niż populacyjne plonowały lepiej na glebach gorszych.

Producenci rolni powinni stosować się do systemu integrowanej ochrony roślin. Zasady ochrony rzepaku dotyczą pierwszeństwa w stosowaniu metod niechemicznych,  właściwej  agrotechniki, odpowiedniego płodozmianu, wprowadzania kwalifikowanych odmian odpornych i tolerancyjnych na agrofagi, zbilansowanego nawożenia, racjonalnego stosowania środków ochrony roślin. Zalecana integrowana ochrona rzepaku akcentuje ważność kierowania populacją agrofagów w taki sposób, aby gatunki niepożądane utrzymać poniżej progu szkodliwości.

Dobór odmian

W nowoczesnych technologiach produkcji rzepaku podkreśla się ważność doboru odpowiednich odmian do uprawy dla danego regionu kraju i zgodnie z zapotrzebowaniem ze strony przemysłu. Dobrze dobrana odmiana powinna charakteryzować się wysokim potencjałem plonowania, dobrą mrozoodpornością,  wysoką odpornością na agrofagi (występujące w rejonie uprawy). Odmiany odporne na określone agrofagi, zwłaszcza w regionach nasilonego ich występowania, powinny być uprawiane w pierwszej kolejności. Bardzo ważna jest także tolerancja roślin na warunki stresowe występujące w okresie wegetacji, zwłaszcza niedobór opadów lub gwałtowne zjawiska atmosferyczne powodujące pękanie łuszczyn i osypywanie nasion.

Istotne jest stosowanie do siewu kwalifikowanego materiału siewnego, przestrzeganie właściwego terminu siewu, terminowe i precyzyjne wykonywanie zabiegów ochrony. Aktualnie duże ilości opadów występujące w wielu rejonach Polski uniemożliwiają dotrzymanie optymalnego terminu wysiewu rzepaku ozimego.

Przy dużym areale uprawy rzepaku ozimego w  kraju nasilają się problemy związane m.in. z samosiewami, kompensacją niektórych chwastów, czy też częstszym występowaniem wielu chorób np. kiły kapusty i szkodników (między innymi chowaczy czy śmietki kapuścianej i mszycy).

Należy podkreślić, że rzepak ozimy jest bardzo ważną rośliną w płodozmianie, przede wszystkim w gospodarstwach, w których w strukturze zasiewów dominują rośliny zbożowe. Przypisuje mu się rolę przełamywania płodozmianów zbożowych. Jego uprawa stanowi istotny element fitosanitarny dla różnych agrofagów zbożowych. Silny i głęboki system korzeniowy rzepaku ozimego wykorzystuje składniki pokarmowe z głębszych warstw gleby.
Ponadto resztki pożniwne mają dużą wartość nawozową i są źródłem masy organicznej. Również zboża są głównym przedplonem rzepaku ozimego, a zwłaszcza pszenica i jęczmień. Takie następstwo powoduje niekiedy spiętrzenie prac związanych z uprawą pola przed siewem rzepaku, a często konieczność  upraszczania uprawy.

Ważna technologia uprawy

W nowych technologiach produkcji dużą rolę  przypisuje się precyzyjnie wykonywanym zabiegom uprawowym i pielęgnacyjnym, umożliwiającym szybkie i równomierne wschody roślin oraz zapewniające ich dobry wzrost i rozwój przed zimą, a w konsekwencji lepsze przezimowanie i wyższe plonowanie. Beznakładowym czynnikiem technologii produkcji rzepaku ozimego jest optymalna obsada roślin, która powinna wynosić 30-40 sztuk na m2. Przyczynia się do wytworzenie silnych łodyg oraz odpowiedniego rozwoju pędów bocznych . Bardzo ważnym czynnikiem jest termin siewu rzepaku ozimego, który w dużym stopniu warunkuje wzrost i rozwój rozety liściowej przed zimą. Aby uzyskać właściwy rozwój roślin należy dążyć do zachowania odpowiedniego dla danego rejonu terminu siewu.

Zwalczanie samosiewów zbóż jest ważnym priorytetem uprawy pożniwnej.  Po zbiorach kombajnowych na każdym polu są widoczne pozostałości rośliny uprawianej oraz chwastów. Ich ilość jest zróżnicowana i zależy od wielu czynników.

Zboża jako przedplony powodują duże zachwaszczenie rzepaku samosiewami

W kraju występuje wysycenie płodozmianu zbożami i w związku z tym zboża często są przedplonem dla innych roślin.  W praktyce rzepak ozimy jest często uprawiany po jęczmieniu jarym i ozimym albo innych roślinach kłosowych np. po pszenicy. Spełnia wówczas rolę rośliny „łamiącej” długie następstwo zbóż po sobie. Zboża jako przedplony powodują jednak duże zachwaszczenie rzepaku samosiewami (na skutek długotrwałej  uprawy zbóż zmniejsza się zawartość próchnicy, pogarsza się struktura gleby i jej stan fitosanitarny).

Na pozostawienie dużej ilości nasion zbóż na polu, w pewnym stopniu mają wpływ niedostatecznie sprawne kombajny, przyczyniające się do gubienia plonu. Do dużych problemów z samosiewami zbóż w rzepaku przyczyniają się uproszczenia, które intensyfikują wschody przedplonów zbożowych.

Samosiewy zbóż stanowią silną konkurencję dla młodych siewek rzepaku. Powodują nadmierne wyniesienie pąka wierzchołkowego i osłabienie roślin, co prowadzi do wymarzania rzepaku. Rzepak gromadzi wówczas mniej suchej masy i w związku z tym występują wypady roślin w czasie zimy. Wskaźnik  zawartości suchej masy w rzepaku przed zimą powinien przekroczyć 1,5 g/roślinę rzepaku dla uzyskania prawdopodobieństwa przetrwania zimy w polskich warunkach.

Nie bagatelizować samosiewów

Rolnicy często popełniają błąd polegający na bagatelizowaniu zwalczania samosiewów zbóż w rzepaku. W praktyce polega to na zwalczaniu samosiewów zbóż ozimych, a częstej rezygnacji ze zwalczania samosiewów zbóż jarych (niektóre odmiany pszenicy czy pszenżyta są odmianami przewódkowymi i mogą doskonale przetrwać zimę).

Warto podkreślić, że opóźnienie terminu siewu rzepaku stwarza lepsze warunki dla konkurencyjności samosiewów zbóż. Pobierają one znaczne ilości wody, składników pokarmowych, osłabiając wolniej rosnące rośliny rzepaku. Ponadto samosiewy są źródłem chorób grzybowych.

W przypadku silnego zachwaszczenia rzepaku samosiewami zbóż konieczna jest ochrona chemiczna plantacji rzepaku. Pomocne są graminicydy, które zwalczają chwasty jednoliścienne. Zazwyczaj zabiegi wykonuje się gdy rzepak osiąga 3 do 6 liści.

Generalnie przy powschodowej walce z chwastami w rzepaku ozimym, plantatorzy mają możliwość zastosowania ochrony rzepaku w dłuższym okresie czasowym. W zależności od herbicydu zabiegi można wykonać od liścieni do fazy kilku liści rośliny uprawnej, czyli praktycznie do końca wegetacji jesiennej. Chwastobójczy oprysk należy dostosować do fazy rzepaku a także do chwastów. Najlepszy efekt uzyskuje się w początkowych fazach wzrostu.

Przy uprawie rzepaku ozimego po zbożach, najczęstszym chwastem trawiastym są samosiewy zbóż a także miotła zbożowa i perz właściwy. Jeśli występują one jesienią na powierzchni przekraczającej 10-15%, mogą znacznie ograniczyć plon rzepaku.

Jak walczyć z chwastami jednoliściennymi w rzepaku?

Do walki z chwastami jednoliściennymi należy zastosować graminicydy (środki przeznaczone do zwalczania wyłącznie roślin z rodziny wiechlinowatych czyli traw). Jako preparaty jednoskładnikowe posiadają następujące substancje czynne: chizalofop-P etylu, chizalofop-P tefurylu, propachizafop, fluazyfop-P butylu,  cykloksydym, kletodym.  Tą grupę herbicydów należy stosować wcześnie po wschodach, zazwyczaj od osiągnięcia przez rzepak fazy 2 liści. Substancje wchodzące w skład graminicydów są bardzo szybko pobierane przez liście i szybko przemieszczają się w roślinie. Największą wrażliwość  wykazują chwasty jednoroczne w fazie od 2 liści do początku fazy krzewienia, a chwasty  wieloletnie w fazie od 4 do 10 liści.  Niższe dawki graminicydów zwalczają chwasty roczne (w tym samosiewy zbóż). W walce z chwastami wieloletnimi należy zastosować wyższe dawki graminicydów.

Ponadto plantacja rzepaku może być zachwaszczona dużą ilością chwastów dwuliściennych. Jeśli  występują różne gatunki chwastów, to przyjmuje się, że przy zachwaszczeniu większym niż 20 sztuk na m2 należy zastosować preparaty na chwasty dwuliścienne.  Jeśli występują jednocześnie chwasty jednoliścienne i dwuliścienne, to należy zastosować preparaty do zwalczania obu grup chwastów.

Przyszłość ochrony chemicznej rzepaku nie będzie łatwa ze względu na wycofywanie przez Komisję Europejską wielu substancji czynnych, co pociągnie za sobą znikanie z rynku dużej ilości pestycydów.

Uprawa rzepaku, najcenniejszej rośliny oleistej w kraju wymaga szczególnego zadbania o ochronę tej ważnej rośliny, aby otrzymać zadawalający plon. Należy przestrzegać Zaleceń Ochrony Roślin IOR-PIB, rekomendowanych przez MRiRW. Na bieżąco należy zapoznać się ze zmianami zachodzącymi w rejestracji środków ochrony roślin.

McHale - baner
Danko baner marzec 2024
Webinarium konopie - baner
POZ 2024 - baner

ZOSTAW KOMENTARZ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

Najpopularniejsze artykuły
NAJNOWSZE WIADOMOŚCI
[s4u_pp_featured_products per_row="2"]
INNE ARTYKUŁY AUTORA




ARTYKUŁY POWIĄZANE (TAG)

NAJNOWSZE KOMENTARZE

Newsletter

Zapisz się do Rolniczego Newslettera WRP.pl, aby otrzymywać informacje o tym co aktualnie najważniejsze w krajowym i zagranicznym rolnictwie.