Perz właściwy, zwany także perzem zwyczajnym, jest chwastem należącym do rodziny wiechlinowatych. Jest to chwast bardzo uciążliwy, wieloletni, występujący prawie na wszystkich glebach. Szacuje się, że można go spotkać na ponad 80% gruntów ornych. Rozmnaża się głównie przez rozłogi, czyli przez organy wegetatywne. Rozłogi mieszczą się w górnej, prawie 20-centymetrowej warstwie gleby. Wynika to z tego, że perz ma duże wymagania w stosunku do wysokiej zawartości tlenu w glebie.
Często zabiegi uprawowe na stanowiskach, na których występuje perz, powodują pocięcie go na części (praktycznie każda pocięta część daje początek nowej roślinie perzu) i przemieszczenie tej ekspansywnej rośliny po całym polu. Badania wykazały, że kłącza perzu wydzielają substancje chemiczne na drodze oddziaływania allelopatycznego, których toksyczne działanie powoduje zahamowanie wzrostu pszenicy, żyta, a także roślin szklarniowych.
Przyjmuje się, że pojedyncza roślina perzu może także wytwarzać ok. 300 ziarniaków (rozmnażanie generatywne). W zestawieniu z plennością innych chwastów nie jest to duża liczba. Ziarniaki w glebie mogą zachować żywotność do 10 lat.
Generalnie w okresie wegetacyjnym, uprawie każdej rośliny towarzyszą inne rośliny niezbyt pożądane, czyli chwasty. Zróżnicowanie gatunkowe chwastów i ich presja zależą od wielu czynników. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na płodozmian, stosowaną technologię uprawy, rodzaj gleby, sposób ochrony, w tym zabiegi herbicydowe, warunki pogodowe. Coraz powszechniej stosowane uproszczenia uprawowe, zanieczyszczenia materiału siewnego przyczyniają się do większego zachwaszczenia.
Dla roślin uprawnych progi szkodliwości wynoszą 10–60 pędów perzu na m2. Perz silnie konkuruje z roślinami uprawnymi o składniki pokarmowe i wodę; ze stanowiska „zaperzonego” potrafi wyciągnąć do 100 kg azotu z 1 ha. Do jego rozprzestrzeniania w uprawach rolniczych może przyczynić się zbiór zbóż (kombajnowy), zbyt późny zbiór słomy, późne uprawki pożniwne lub ich zaniechanie.
Zwalczanie tak uciążliwego chwastu wymaga określonej strategii działania. Można to zrobić metodą mechaniczną, chemiczną lub łączoną, czyli mechaniczno-chemiczną.
W walce mechanicznej z uporczywym perzem stosuje się głębszą podorywkę (do 10 cm), w ten sposób rozłogi perzu zostają wyciągnięte. Gdy rola obeschnie, perz należy wyciągnąć kultywatorem sprężynowym. Większą skuteczność tego działania można osiągnąć przy słonecznej pogodzie. Na cięższych stanowiskach zwalczanie perzu polega na głębokim przyoraniu pociętych rozłogów. Po zebranym przedplonie zalecana jest podorywka, a następnie talerzowanie na krzyż. Gdy wystąpi zazielenienie stanowiska należy wykonać orkę pługiem z przedpłużkiem na głębokość 25–30 cm. Zwalczanie perzu sposobem mechanicznym powinno być stosowane latem. Jednak mechaniczne metody są mało skuteczne.
Z kolei metoda mechaniczno-chemiczna po zbiorze przedplonu opiera się na podorywce, bronowaniu i odczekaniu na zazielenienie się perzu. Omawiany chwast powinien osiągnąć 15–20 cm wysokości i wtedy należy zastosować środek ochrony roślin. Metodę łączoną mechaniczno-chemiczną zwalczania perzu uznaje się za najbardziej skuteczną (90% skuteczności).
Walka z perzem metodą chemiczną powinna być przeprowadzana od połowy sierpnia do późnej jesieni. W tym okresie ten uciążliwy chwast osiąga wymiary od 10 do 25 cm i ma przynajmniej 3 liście. Po zbiorze zbóż nie należy wykonywać podorywki, ale należy zaczekać do czasu osiągnięcia przez perz wymaganej wysokości. Ewentualnie można wykonać podorywkę, zabronować pole i oczekiwać na rozwój perzu. Do walki chemicznej z perzem stosujemy herbicydy dolistne o działaniu układowym. Zielone części rośliny perzu pobierają ten herbicyd, przemieszczają go po całej roślinie, docierając do rozłogów i powodując zamieranie rośliny. Do 10 dni po zabiegu następuje żółknięcie i więdniecie roślin, a po trzech tygodniach – zamieranie roślin. Zabiegi mechaniczne na opryskanym polu można wykonywać dopiero po 4 tygodniach od oprysku. Siew roślin jednoliściennych (zbóż) można wykonywać dopiero po upływie ok. 2 miesięcy od oprysku, gdy zastosowano wyższe dawki preparatu lub po okresie 2 tygodni, gdy zastosowano niższe dawki. Gruntowna walka z perzem następuje po zastosowaniu glifosatu.
Zwalczanie perzu sprawia ogromne trudności w gospodarstwach ekologicznych. Metoda walki z perzem nazywana jest tzw. męczeniem perzu, kilkakrotnym cięciem rozłogów i tzw. uduszeniem perzu. Gdy osiągniemy sukces w walce z tym uciążliwym chwastem należy dobrze planować płodozmian. Ważna jest troska o zacienianie pola i wysiew mieszanek lub wsiewek w zboża. Chodzi o stworzenie gęstego łanu roślin.
Wybór metody walki z tym bardzo trudnym chwastem i skuteczność działania zależy od podjęcia właściwej decyzji przez rolnika, od przeprowadzonych zabiegów uprawowych, od warunków pogodowych w czasie zwalczania.
Artykuł ukazał się w czerwcowym wydaniu Wiadomości Rolniczych Polska
