Uzupełniające, alternatywne sposoby nawożenia ziemniaków

Nawożenie ziemniaków jest jednym z najważniejszych czynników nowoczesnej technologii produkcji, decydującym o wysokości plonu, jego jakości i trwałości przechowalniczej w każdym kierunku użytkowania ziemniaków.

Ziemniaki do uzyskania plonu w wysokości 40 t/ha potrzebują pobrać z gleby ok. 200 kg N/ha, 60 kg P2O5, 300 kg K2O, 45 kg CaO i 25 kg MgO oraz niewielkie ilości siarki, cynku, manganu, boru, żelaza i miedzi. Naturalnym źródłem składników jest mineralna i organiczna substancja gleby. Dodatkowym źródłem wzbogacającym glebę w makro- i mikroelementy są nawozy naturalne, organiczne i mineralne, bez których na większości naszych gleb plony ziemniaków byłyby na bardzo niskim poziomie.

Nawożenie dolistne można stosować łącznie ze środkami ochrony roślin przeciw stonce i zarazie ziemniaka, obniża się przy tym koszty zabiegów i zmniejsza uszkodzenia roślin. Niektóre nawozy dolistne stosowane z fungicydami zwiększają efektywność zwalczania zarazy ziemniaka i pozwalają na zmniejszenie zalecanych dawek fungicydów.

Do dolistnego nawożenia ziemniaków największe zastosowanie na mocznik. Jest to nawóz łatwo rozpuszczalny w wodzie, który w stężeniu do 12 kg N/ha, (tj. do 25 kg mocznika rozpuszczonego w 300 1 wody) nie powoduje poparzenia roślin. Na młode rośliny do pierwszego zabiegu zaleca się nieco mniejsze stężenie roztworu mocznika do 10 kg N/ha (ok. 20 kg mocznika). W sprzyjających warunkach atmosferycznych azot dostarczony z roztworu mocznika zostaje w 80% pobrany już po 4-5 godzinach, a po 3 dniach w całości, nawóz nie przedostaje się w ogóle do wód gruntowych i nie zanieczyszcza ich szkodliwymi azotanami. Wskazane jest wykonanie 1-2 zabiegów nawożenia roztworem mocznika w odstępach 7-14-dniowych. Na glebach o małej i średniej zasobności w magnez bardzo efektywne jest dolistne stosowanie roztworu mocznika z dodatkiem siarczanu magnezu. Magnez w nawozach dolistnych ułatwia pobieranie azotu i przeciwdziała ewentualnym poparzeniom roślin. Dolistne dokarmianie roztworem mocznika wpływa korzystnie na wzrost zawartości skrobi i nie powoduje zwiększenia gromadzenia azotanów w bulwach.

Makro i mikroelementy zawarte w nawozach dolistnych przenikają do tkanek roślin przez naskórek i aparaty szparkowe znajdujące się na liściach i pędach. Najbardziej chłonne są młode liście, a szczególnie ich dolne części gdzie znajduje się najwięcej aparatów szparkowych. Wyższa wilgotność i niższa temperatura tej strony liści sprzyja lepszemu pobieraniu składników. Dlatego też najlepszą efektywność dolistnego nawożenia ziemniaków uzyskuje się przy zastosowaniu rozpylaczy wirowych powodujących w łanie utrzymujące się zamgławianie lub opryskiwaczy z pomocniczym strumieniem powietrza.

W praktyce zabieg należy przeprowadzić późnym popołudniem lub wcześnie rano przy temperaturze 12-15 OC i większej wilgotności powietrza. Efektywne są także zabiegi dokarmianie w kilka godzin po deszczu gdy rośliny obeschną, a wilgotność gleby umożliwi przeprowadzenie mechanicznego oprysku.

Aby zwiększyć skuteczność dolistnego nawożenia wzbogacono nawozy mikroelementowe dodatkiem azotu a niekiedy potasu, fosforu i magnezu. Przy niskim udziale azotu w nawozach mikroelementowych lub małych dawkach nawożenia doglebowego wskazany jest dodatek 6-10% roztworu mocznika. Natomiast przy wyższym poziomie nawożenia doglebowego i ponad 10% udziale azotu w nawozach dolistnych dodatek roztworu mocznika jest niecelowy, a niekiedy nawet szkodliwy, gdyż zwiększa wyraźnie zawartość azotanów w bulwach.

Przy ostrym niedoborze fosforu i potasu w roślinach wskazane jest interwencyjne dolistne nawożenie roślin tymi składnikami. Fosfor najłatwiej jest przyswajany w postaci kwasu ortofosforowego. Przemieszcza się dość wolno w roślinie, ale znacznie szybciej niż pobrany przez korzenie. Dolistne dokarmianie fosforem przyspiesza dojrzewanie roślin, podnosi plon oraz wpływa na zmniejszenie uszkodzeń mechanicznych bulw podczas zbioru.

Stwierdzono, że dolistne nawożenie ziemniaków Seniphosem zawierającym 31% P2O5 wpłynęło na wzrost plonu handlowego, zawartości skrobi i współczynnik rozmnażania oraz zmniejszenie ilości bulw porażonych parchem zwykłym i rdzawą plamistością miąższu.

Potas zwiększa efektywność fotosyntezy i oddychania. Większa zawartość potasu w bulwach, zmniejsza straty powodowane przez choroby w okresie przechowywania i ubytki masy na oddychanie. Najlepsza formą potasu do dolistnego nawożenia jest siarczan potasu.

W dolistnym nawożeniu ziemniaków coraz większą rolę odgrywają wieloskładnikowe nawozy z udziałem wielu mikroelementów. Przy małym udziale azotu w nawozach mikroelementowych lub niskim poziomie nawożenia doglebowego wskazany jest dodatek 6-10% roztworu mocznika. Przy wyższym poziomie nawożenia doglebowego i ponad 10% udziale azotu w nawozach dolistnych dodatek roztworu mocznika jest niecelowy a niekiedy szkodliwy, gdyż zwiększa zawartość azotanów w bulwach.

W niektórych nawozach dolistnych (Plonvit K, Wuxal i Ekosol) znajduje się dodatek biostymulatora tytanu, który przyspiesza przemiany związków azotowych w roślinie i wpływa korzystnie na efekty agrotechniczne ziemniaków uprawianych na wyższych poziomach nawożenia doglebowego azotem.

Wyniki doświadczeń polowych przeprowadzonych w ostatnich latach wykazują wysoką efektywność wielokrotnego nawożenia ziemniaków nawozami mikroelementowymi. Wzrost plonu w stosunku do obiektów kontrolnych (bez dolistnego nawożenia) wynosił średnio od 8,0-20,7%. Wyższe efekty nawożenia dolistnego były w latach suchych i przy niższym poziomie nawożenia doglebowego. Nawozy mikroelementowe nie wpłynęły na pogorszenie jakości bulw oraz trwałości przechowalniczej. Niektóre z nawozów jak: INSOL ZBR, Agrovital K, Sonata Ziemniak, Plonvit K, oraz Ekosol wpływają na obniżenie zawartości azotanów w bulwach i wzrost zawartości magnezu i żelaza

Wyniki doświadczeń polowych przeprowadzonych w ostatnich latach wykazują wysoką efektywność wielokrotnego nawożenia ziemniaków nawozami mikroelementowymi. Wzrost plonu w stosunku do obiektów kontrolnych (bez dolistnego nawożenia) wynosił średnio od 6,4-20,7% (tab. 1). Wyższe efekty nawożenia dolistnego były w latach suchych i przy niższym poziomie nawożenia doglebowego. Stosując do nawożenia Mikrosol Zm można o połowę zmniejszyć dawki fungicydów do zwalczania zarazy ziemniaka i obniżyć znacznie koszty ochrony plantacji. Dolistne nawożenie ziemniaków poprawia jakość bulw oraz trwałość przechowalniczą i wpływa na obniżenie zawartości szkodliwych azotanów. Ekonomiczne efekty wzrostu plonu ziemniaka uzyskanego wskutek dolistnego nawożenia mikroelementami są bardzo duże i przewyższają ponad 8-krotnie koszty poniesione na zakup nawozów i mechaniczne zabiegi oprysków.Dolistne nawożenie ziemniaków makro i mikroelementami jest uzasadnione ekonomicznie wszędzie tam, gdzie jest wysoki poziom kultury rolnej i wzorowa ochrona przed chwastami, chorobami i szkodnikami a występują braki składników w glebie lub utrudnione pobieranie ich przez korzenie. Należy je traktować głównie jako zabieg uzupełniający lub interwencyjny, a nie naprawianie błędów popełnianych w agrotechnice ziemniaków. Efekty nawożenia dolistnego przy zaniedbanej agrotechnice na plantacji późno sadzonej, sadzeniakami niekwalifikowanymi, o małym zagęszczeniu oraz w warunkach niedostatecznej ochrony przed chorobami i szkodnikami będą znacznie mniejsze.

Prawidłowo zastosowane rzędowe nawożenie do redlin podczas sadzenia uzupełnione według potrzeb nawożeniem dolistnym ograniczy wyraźnie zanieczyszczenie środowiska azotanami a nawet metalami ciężkimi i zmniejszy zawartość tych składników w bulwach przy zachowaniu wysokich plonów dobrej jakości. Zabiegi te spełniają bardzo ważną rolę w ochronie środowiska naturalnego i wchodzą w skład alternatywnych systemów nowoczesnej technologii produkcji ziemniaka.

Dr inż. Kazimierz JabłońskiZakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie