Uprawa soi i dobór odmian

Soja jest jedną z najbardziej wartościowych roślin uprawnych na świecie wykorzystywaną w żywieniu ludzi i zwierząt. Postęp technologiczny i hodowlany, dopłaty do roślin wysokobiałkowych oraz wydłużający się okres wegetacyjny związany z ociepleniem klimatu (zmianami klimatycznymi), sprawiają, że soja staje się coraz popularniejsza w Polsce. Podkreśla się, że soja jest przyszłością produkcji roślinnej w Polsce.

Soja jest rośliną ciepłolubną o dużych wymaganiach cieplnych i średnich wymaganiach glebowych. Rośnie na glebach w dobrej kulturze o odczynie obojętnym (pH 6-7), o dobrych właściwościach fizycznych – trwałej strukturze i stosunkach wodno-powietrznych. Gleby pod soję powinny być ciepłe, niezbyt zwięzłe, przewiewne, niezachwaszczone. Najlepsze są klasy gleb od II do IV. Soję należy wysiewać do gleby ogrzanej do temperatury 8-10°C (III dekada kwietnia – I dekada maja).

Podstawą powodzenia jej uprawy i uzyskania dobrych plonów jest odpowiednia agrotechnika i właściwy dobór odmiany do konkretnego stanowiska i rejonu. Nowe odmiany o krótkim okresie wegetacji oraz to, że Polska, jako kraj członkowski Unii Europejskiej, może korzystać z nasion odmian wpisanych ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych, sprawiają, że soja może być już uprawiana prawie w całej Polsce.

Przy wyborze odmiany trzeba uwzględnić warunki glebowo-klimatyczne oraz rejon, w którym soja będzie wysiewana. Rolnicy powinni korzystać z wyników badań odmian Programu Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO) COBORU. Obecnie COBORU opracowuje także „Listę Odmian Zalecanych” (LZO) dla soi, uwzględniając potencjał plonowania w konkretnych warunkach glebowych i klimatycznych.

Jeszcze niedawno prawie nie było odmian soi w Krajowym Rejestrze. Niektórzy twierdzili, że nie ma szans na uprawę soi na całym obszarze Polski, a soję można uprawiać tylko w niektórych jej częściach. W 2016 r. lista obejmowała woj. opolskie i podkarpackie, w 2017 listę poszerzono o dwa województwa – śląskie i wielkopolskie, a w 2018 o kolejne dwa – lubuskie i łódzkie. Poprzedni rok 2019 był przełomowy i tylko dla województwa warmińsko-mazurskiego nie ma odmian zalecanych przez COBORU. Od 2019 r. jest na LZO soi już 20 odmian, w tym 11 niezarejestrowanych w Polsce, ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych. Do najczęściej zalecanych odmian soi należą: Abelina, GL Melanie i Sirelia (CCA).

Odmiany soi rekomendowane do uprawy różnią się długością okresu wegetacji od siewu do uzyskania dojrzałości nasion i wyróżnia się odmiany: bardzo wczesne i wczesne, np. Adessa, Antigua, Erica, Augusta (długość wegetacji 125 – 128 dni), średnio wczesne i średnio późne, np. Abelina, Mavka, Sirelia (CCA), Sculptor, Maja (długość wegetacji 132 – 135 dni) oraz późne np. GL Melanie, Aligator, ES Comandor (długość wegetacji 137 – 139 dni) i bardzo późne (długość wegetacji 140 – 147 dni).

W Polsce można uprawiać odmiany soi, które do wydania plonu potrzebują sumy efektywnych temperatur poniżej 1500°C. Należy pamiętać, że rośliny muszą dojrzeć tak, aby zbiór mógł nastąpić najpóźniej do końca września. W związku z tym odmiany wczesne będą odpowiednie dla prawie całej Polski, a odmiany późniejsze można uprawiać w województwach południowych, w których jest dłuższy okres wegetacyjny i więcej ciepłych dni.

Według wyników badań porejestrowych (PDO) Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych w Słupi Wielkiej wzorzec plonu nasion soi w latach 2013 -2018 wynosił: 2013 – 26,8 dt/ha, 2014 – 31,2 dt/ha, 2015 – 19,3 dt/ha, 2016 – 31,1 dt/ha, 2017 – 34,4 dt/ha, 2018 – 37,3 dt/ha. W tabeli poniżej przedstawiono plony wybranych odmian soi według danych PDO COBORU.

Tabela 1. Wyniki plonowania wybranych odmian soi w latach 2012-2018
(na podstawie danych COBORU)

Autor: Wojciech Suwara