Rzepak odgrywa duże znaczenie w produkcji rolniczej w Polsce. Na przełomie ostatnich dekad miały miejsce istotne zmiany w technologii produkcji tej rośliny. Po modyfikacji dotychczasowych odmian i wprowadzeniu odmian hybrydowych rozpoczęto stosowanie siewu punktowego rzepaku. Ciekawym rozwiązaniem jest technologia Strip Till, w której rzepak jest wysiewany w wąskich uprawionych pasach.
Alternatywa dla pługa
Cieszące się niemałym zainteresowaniem polskich rolników bezorkowe systemy uprawy roli stanowią alternatywę dla tradycyjnej uprawy płużnej, która pomimo swoich zalet powoduje nadmierne przesuszenie gleby. Sposobem na suszę, która w ostatnim czasie była bardzo dotkliwa w skutkach dla polskich rolników jest uprawa w pasach (tzw. Strip Till). Polega ona na intensywnym spulchnieniu jedynie rzędu przeznaczonego pod wysiew rośliny uprawnej, podczas gdy obszary międzyrzędzi pozostają w stanie nienaruszonym. Technologia ta umożliwia oszczędne gospodarowanie wilgocią w glebie. Kolejną zaletą tego systemu uprawy są mniejsze nakłady robocizny i zużycie paliwa. Uprawą w pasach przede wszystkim zainteresowali się plantatorzy kukurydzy oraz buraków cukrowych. Jak pokazuje praktyka, w technologii Strip Till może być także uprawiany rzepak.
Nowa technologia uprawy
Uprawa pasowa polega na głębokim spulchnianiu wąskich pasów na powierzchni pola (na głębokość do 30–35 cm), w których są wysiewane nasiona jak również nawozy mineralne. Spulchnianie gleby odbywa się bez jej odwracania i mieszania. Pomiędzy spulchnionymi pasami pozostają nieuprawiane międzyrzędzia, gdzie znajduje się ściernisko oraz resztki pożniwne. Ściernisko i rozprowadzone na jego powierzchni resztki pożniwne stanowią warstwę izolującą oraz chroniącą glebę przed nadmiernym nagrzewaniem i parowaniem wody.
Uprawa w technologii pasowej może być wykonywana na dwa sposoby. W pierwszej opcji są dwa oddzielne zabiegi wykonywane w odstępach czasowych. Pierwszym jest uprawa pasów, natomiast drugim – siew z nawożeniem mineralnym. W innym wariancie wykonywany jest zabieg łączony agregatem uprawo-siewnym. Sekcja robocza agregatu uprawiającego pas najczęściej składa się z gwiazdy oczyszczającej pas z resztek pożniwnych, talerza, który nacina glebę przed zębem, zęba roboczego (spulchniacza), znajdujących się obok zęba talerzy (przeciwdziałają rozrzucaniu gleby podczas spulchniania) oraz koła dogniatającego (odpowiedzialne za ugniecenie gleby).
Oferta zestawów do uprawy i siewu w technologii pasowej jest stosunkowo bogata. Maszyny te są dostępne w ofercie zagranicznych jak i krajowych producentów.
Rzepak w uprawie pasowej
Jak wynika z doświadczeń polowych prowadzonych przez dr. hab. inż. Tomasza Piskiera z Katedry Agrobiotechnologii Politechniki Koszalińskiej rzepak jest gatunkiem bardzo dobrze reagującym na modyfikacje w uprawie roli i nie wymaga, jak dotychczas twierdzono, bardzo starannej uprawy najlepiej wykonanej w technologii orkowej. Czynnikiem, który ogranicza rozwój rzepaku jest nadmierne zagęszczenie warstwy podornej gleby, która powstaje nie tylko w wyniku uprawy z zastosowaniem pługa ale także jest następstwem uprawy bezorkowej z wykorzystaniem narzędzi zaopatrzonych w gęsiostopki. Jak podkreśla prof. Dariusz Jaskulski z Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy – dzięki uprawie pasowej, w której uprawiane są wąskie pasy gleby unika się nadmiernego jej zagęszczenia. Uprawa w pasach powoduje, że ponad połowa a niekiedy nawet 2/3 pola jest niezruszona. Na powierzchni tej znajduje się ściernisko oraz resztki pożniwne czyli okrywa z korzystnym oddziaływaniem na glebę, która sprzyja wzrostowi życia biologicznego.
Siew w uprawie pasowej znajduje coraz większe grono zwolenników. Jednym z nich jest spółdzielnia produkcyjna w Paluzach na Mazurach. Gospodarstwo boryka się z częstym problemem niedoboru wody w glebie. Niekiedy rejon, w którym się ono znajduje, nawiedzają intensywne deszcze, przyczyniające się do opóźnienia terminu siewu. Jak wykazała praktyka, siew rzepaku w tej technologii zapewnia równomierne wschody. Ponadto w gospodarstwie w Paluzach odnotowano mniejsze zużycie nawozów (o 15%), nasion (ok. 20%), jak również paliwa w odniesieniu do tradycyjnej uprawy.
Rzepak w technologii Strip-Till uprawia także Marek Różniak właściciel firmy Agro-Land, gospodarstwa rolnego o powierzchni 1000 ha (kujawsko-pomorskie) i fabryki maszyn marki Mzuri. Oprócz rzepaku Marek Różniak uprawia jęczmień ozimy, pszenicę ozimą, kukurydzę oraz soję wysiewając te rośliny maszynami Mzuri. Jak podkreśla rolnik, siew rzepaku w wąsko uprawianych pasach pozwala dotrzymać terminów agrotechnicznych wysiewu tej rośliny. Podobnie jak w Paluzach również w Śmielinie zaobserwowano wyrównanie wschodów rzepaku i równomierny wzrost podczas wegetacji. Pełne efekty ekonomiczne uprawy tej rośliny w pasach będą znane po zakończeniu badań naukowych, które w gospodarstwie Marka Różniaka prowadzi prof. Dariusz Jaskulski.
dr inż. Jacek Skudlarski
