Niszczenie nadziemnych, zielonych pędów roślin ziemniaka to ostatni zabieg jaki plantator może wykonać na plantacji tuż przed planowanym zbiorem bulw. Stosując metodę chemiczną do dyspozycji mamy 2 substancje czynne herbicydów.
Zabieg niszczenia naci ziemniaka przeprowadza się głównie z jednego powodu, chociaż niejako przy okazji możemy, w sposób pośredni uzyskać jeszcze kilka innych pozytywnych efektów działania tego zabiegu. Z fenologicznego punktu widzenia jest to faza początku starzenia się roślin, gdzie następuje brązowienie i marszczenie się jagód, dolne liście są już pożółkłe, a skórka bulw zmienia barwę i zaczyna się proces jej korkowacenia.
Podstawowym zadaniem niszczenia naci jest:
- możliwość łatwiejszego zbioru bulw ziemniaka w wyniku zniszczenia łęt oraz zachwaszczenia wtórnego (głównie dotyczy to komosy białej i szarłatu szorstkiego),
- zabieg ten w sposób pośredni wpływa również na jakość plonu bulw poprzez przyśpieszenie osiągnięcia dojrzałości fizjologicznej, wynikiem czego jest równomierniejsze dojrzewanie. dzięki temu zabiegowi zostaje ograniczone porażenie przez wirusy oraz zarazę ziemniaka i rizoktoniozę.
- ograniczone zostają wtórne infekcje grzybowe i wirusowe (pośrednio poprzez obniżenie wilgotność w łanie) ale dotyczy to tylko metody chemicznej z wykorzystaniem syntetycznych desykantów,
- pośrednio zostają zabezpieczone również same bulwy przed uszkodzeniami mechanicznymi wynikającymi z procesu zbioru. Odporność na mechaniczne uszkodzenia bierze się z poprawy stanu twardości skórki (szybsze korkowacenie), co powoduje mniejszą wrażliwością na uszkodzenia mechaniczne podczas zbioru i transportu a to przekłada się później na lepsze przechowanie takich bulw w magazynach.
Metody niszczenia naci
Metoda mechaniczna
Jeszcze do niedawna była powszechnie wykorzystywana w małych gospodarstwach, ze względu na niskie koszty oraz posiadany sprzęt. Obecnie jest najczęściej wykorzystywana na plantacjach ekologicznych, ze względu na ustawowy brak możliwości stosowania chemicznych desykantów w tego typu gospodarstwach.
Metoda ta polega na mechanicznym zniszczeniu łęt za pomocą rzędowego rozbijacza bijakowego, potocznie zwanego „orkanem”. Rozdrabnianie łęcin ziemniaków odmian wczesnych przeprowadza się zazwyczaj na 7 dni przed zbiorem, średnio wczesnych na 14 dni, natomiast średnio późnych i późnych na 14 do 28 dni przed zbiorem.
Poza niewątpliwymi zaletami tej metody, posiada one również i pewne wady. Jedną z nich jest brak działania fitosanitarnego w odniesieniu do zarazy ziemniaka i rizoktoniozy, wynikającej z niedokładnego rozbicia łęt, ponieważ przy obfitej naci spowodowanej, np. intensywnym nawadnianiem, nawożeniem azotowym czy czynnikiem odmianowym, aż 30-50% masy łęcin nie ulega dokładnemu rozdrobnieniu, a pozostawione na powierzchni pola „nadal zielone” resztki łęcin mogą odrastać i ponownie stanowić potencjalne źródło zakażenia wtórnego zarazą ziemniaka czy rizoktoniozą, co skutkuje późniejszymi trudnościami w przechowywaniu bulw ziemniaka.
Metoda mechaniczno-chemiczna
Wynika z połączenia zabiegu mechanicznego (tzw. orkanowania) z zastosowaniem chemicznego desykanta (np. kw. nonanowy). Jest to najmniej zawodny i najskuteczniejszy sposób ograniczania porażenia bulw wirusem Y (PVY) i liściozwoju (PLRV), których wektorami są mszyce brzoskwiniowo-ziemniaczana i kruszynowo-ziemniaczana.
Metoda ta jest szczególnie polecane na plantacjach ziemniaka o bujnej naci, intensywnie nawożonych i nawadnianych oraz z występującym intensywnie zachwaszczeniem wtórnym (np. komosą białą, psianką czarną, szarłatem szorstkim, chwastnicą jednostronna, rumianowatymi czy rdestami).
Metoda ta dzieli się na dwa etapy:
- w pierwszym stosuje się tzw. orkanowanie, które rozbija i rozdrabnia nać ziemniaka i cześć chwastów,
- w drugim etapie wykonuje się zabieg chemicznym desykantem (np. Beloukha 680 EC czy Randil Fast 680 EC).
System ten jest bardzo skuteczny pod warunkiem, że zabieg chemiczny wykonuje się w następnym przejeździe, jednak nie później jak dobę po ścięciu naci. Niestety wadą tej metody są zwiększone koszty jej przeprowadzenia, związane z liczbą przejazdów oraz ceną desykanta.
Metoda chemiczna
Jest obecnie najczęściej wykorzystywaną z metod niszczenia (dosuszania) naci ziemniaka oraz redukcji zachwaszczenia wtórnego. Ogólnie przyjmuje się, że desykację chemiczną (defoliację), wykonuje się na 10-21 dni przed przewidywanym zbiorem bulw. Jest to jednak zabieg bardziej skomplikowany, gdyż oprócz funkcji podstawowej (zniszczenia naci), ogranicza również zachwaszczenie wtórne oraz zapobiega także przemieszczaniu się grzybów i wirusów z liści i łodyg do bulw ziemniaka.
Jeszcze do niedawna w ofercie producentów środków ochrony roślin, można było znaleźć 5 s.cz., jednak obecnie w sprzedaży dostępne są już tylko 2 s.cz., tj. kw. nonanowy (Beloukha 680 EC, Randil Fast 680 EC) oraz karfentrazon etylowy (Spotlight Plus 060 EO).
Kw. nonanowy (Beloukha 680 EC, Randil Fast 680 EC) – jest to organiczny związek zaliczany do nasyconych kw. karboksylowych, wykazujący nieselektywne działanie kontaktowe. Zalecany jest jako desykant oraz herbicyd zwalczający niektóre chwasty, tj. chwastnica jednostronna, gwiazdnica pospolita, mniszek pospolity, szarłat szorstki, tasznik pospolity, komosa biała, przetacznik perski, jasnota purpurowa, jasnota różowa.
Środki zawierające w swoim składzie kw. nonanowy, wykorzystywane są głównie do niszczenie naci na plantacjach ziemniaka jadalnego, przemysłowego i nasiennego w metodzie mechaniczno-chemicznej w dawce 16 l/ha na 250 l wody.
Desykację tymi preparatami należy wykonać po upływie 24-48 h od momentu wykonania zabiegu mechanicznego niszczenia naci ziemniaka. Ich pierwsze oznaki działania zauważalne są już po upływie 2-3 godzin od zastosowania, a końcowy efekt desykacji jest widoczny po 7-10 dniach.
Zaletą tej substancji jest fakt, że działa ona równie skutecznie (przy nieco wydłużonym czasie) w niższych temperaturach (jednak nie niższej jak 8°C). Jest to bardzo istotna właściwość tej substancji w momencie, kiedy bierzemy pod uwagę desykację odmian ziemniaków późnych i bardzo późnych, kiedy maksymalne temperatura powietrza oscyluje w zakresie 8-12°C.
Karfentrazon etylowy (Spotlight Plus 060 EO) – substancja ta jest inhibitorem oksydazy protoporfirynowej z grupy triazolinin, powodującej zaburzenia w przebiegu procesu fotosyntezy, wykazującej się działaniem kontaktowym, w miejscu naniesienia.
Środek Spotlight Plus 060 EO, można zastosować jednorazowo w maksymalnej zalecanej dawce wynoszącej 1,0 l/ha (w 200-300 l wody) lub w dawkach dzielonych (I zabieg – 0,7 l/ha i II zabieg – 0,3 l/ha) w odstępach co 5-7 dni (ta opcja polecana jest dla odmian o bujnej naci i silnym zachwaszczeniu wtórnym).
Preparat ten najlepiej stosować w godzinach rannych na rośliny suche z odpowiednim turgorem. Zbiór bulw ziemniaka, należy przeprowadzić po 14 dniach od momentu wykonania zabiegu, jednak nie później jak do 21 dni po zastosowaniu środka, ponieważ pozostawanie bulw w glebie przez dłuższy okres czasu, może spowodować odrastanie nadziemnych części roślin, zwiększając w ten sposób ryzyko porażenia bulw przez rizoktoniozę.
