W siedzibie MRiRW odbyło się uroczyste otwarcie wystawy dawnych gatunków i odmian zbóż z udziałem sekretarza stanu Lecha Kołakowskiego. Zasoby genetyczne odmian roślin regionalnych i lokalnych zyskują coraz większą wartość gospodarczą w produkcji rolniczej.
– Nasze rolnictwo będzie coraz silniejsze myślą naszych naukowców – podkreślił sekretarz stanu Lech Kołakowski, który otworzył dziś w siedzibie ministerstwa Wystawę dawnych odmian gatunków i odmian zbóż.
Rola zasobów genetycznych zbóż
Wiceminister Kołakowski zwrócił uwagę, że zasoby genetyczne dawnych odmian są też skutecznym narzędziem konkurencji rynkowej stanowiąc jednocześnie ważne źródło dziedzictwa biologicznego, społecznego i kulturowego.
– Dlatego też ich zachowanie i wykorzystanie w produkcji rolniczej odgrywa istotną rolę w zapewnieniu w dłuższej perspektywie bezpieczeństwa żywnościowego kraju i jest dobrem narodowym chronionym i nadzorowanym przez państwo – dodał sekretarz stanu Lech Kołakowski.
Wiceminister zwrócił uwagę, że dawne odmiany były mniej wymagające i bardziej odporne. Były zatem zdrowsze i wymagające mniejszej troski. Dlatego też niektóre z nich nadal są chętnie uprawiane na przykład w gospodarstwach ekologicznych.
W ocenie sekretarza stanu Lecha Kołakowskiego odmiany te mogą i powinny służyć rolnikom w realizacji ich produkcyjnych preferencji, a naukowcom i hodowcom roślin do prowadzenia badań. Krzyżowanie ich genotypów pozwoli na wyhodowanie nowych odmian roślin, które będą efektywniej plonować i jednocześnie będą odporne na niekorzystne warunki glebowo-klimatyczne, wspierających bioróżnorodność.
Projekt Agrobank
Projekt Agrobank, w ramach, którego zorganizowana została dzisiejsza wystawa finansowany jest przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach programu Gospostrateg.
– Jest to dowodem na to, że Rząd Polski zwraca szczególną uwagę na rolnictwo i rolników przyznając na ważne i innowacyjne projekty środki w całości pochodzące z budżetu krajowego. Takich projektów jest dużo i jestem przekonany, że w przyszłości będzie coraz więcej. Jest to fundamentalna potrzeba dla rozwoju naszego kraju, w którym rolnictwo jest filarem gospodarki narodowej – podkreślił wiceminister Lech Kołakowski.
Wskazał również, że realizacja celów postawionych w projekcie AGROBANK wpisuje się w podstawowe cele Wspólnej Polityki Rolnej na najbliższe lata: troskę o środowisko, zachowanie krajobrazu i bioróżnorodności biologicznej, ochronę jakości żywności i zdrowia. Unijna Strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 pod nazwą „Przywracanie przyrody do naszego życia” jest długoterminowym, ambitnym planem, mającym na celu ochronę przyrody i odwrócenie procesu degradacji ekosystemów poprzez odbudowę bioróżnorodności i podjęcie konkretnych działań w Europie. Zdrowych ekosystemów i bioróżnorodności potrzebujemy z wielu powodów. Poza wartością, jaką niosą one same w sobie oraz aspektami niematerialnymi, takimi jak wzbogacenie duchowe i walory estetyczne, ekosystemy stanowią również podstawę każdej gospodarki czy społeczeństwa. Tworzą kluczową infrastrukturę, która jest fundamentem naszego istnienia i dobrobytu.
Wystawa dawnych gatunków i odmian zbóż
Organizatorem Wystawy dawnych gatunków i odmian zbóż jest Centrum Doradztwa Rolniczego (CDR) w Brwinowie we współpracy z Instytutem Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – Państwowym Instytutem Badawczym (IHAR-PIB) w Radzikowie.
Wystawa jest jednym z elementów realizowanego projektu pt. „Stworzenie bioinformatycznego systemu zarządzania narodowymi zasobami genowymi roślin użytkowych oraz rozwój kapitału społecznego i gospodarczego Polski poprzez ochronę i wykorzystanie tych zasobów w procesie świadczenia usług doradztwa rolniczego” w skrócie nazywany AGROBANK.
Odmiany regionalne i tradycyjne będą dostępne w aplikacji informatycznej „wybór odmiany” obok współczesnych odmian, rekomendowanych z listy zarejestrowanych przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) w Słupi Wielkiej. Dawne odmiany są szczególnie preferowane na mniejszych powierzchniowo gospodarstwach rolnych lub gospodarstwach ekologicznych.
Gdzie można obejrzeć wystawę
Wystawa zostanie przewieziona na Wydział Agrobioinżynierii i Nauki o Zwierzętach Uniwersytetu Przyrodniczo- Humanistycznego w Siedlcach, a stamtąd na Wydział Rolnictwa i Ekologii Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Na wystawie prezentowanych jest kilkadziesiąt odmian pradawnych gatunków pszenicy, jęczmienia i owsa
Wystawa dawnych gatunków i odmian zbóż zostanie udostępniona szkołom rolniczym. 5 września br. będzie towarzyszyć inauguracji nowego roku szkolnego dla szkół nadzorowanych przez MRiRW, w Zespole Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Golądkowie koło Pułtuska.
Realizacja projektu
Całkowity budżet realizacji projektu wynosi ponad 9,8 mln zł. Okres jego realizacji to 2018-2022 r. Realizacja projektu AGROBANK ma wpłynąć na zwiększenie możliwości wykorzystania zasobów genetycznych roślin rolniczych poprzez właściwe zarządzanie, powiązane z informacją dotyczącą procedur gromadzenia, przechowywania, waloryzacją wiedzy na ich temat oraz kompleksowego opracowywania danych i udostępniania ich z wykorzystaniem systemu bioinformatycznego, który będzie wspierać Platformę Innowacji w zakresie Zasobów Genetycznych Roślin Użytkowych. System ten będzie wykorzystywany w procesie świadczenia usług doradztwa rolniczego na rzecz rozwoju rolnictwa zrównoważonego.
Koordynatorem projektu jest CDR w Brwinowie, zaś kierownictwo naukowo -badawcze należy do IHAR-PIB w Radzikowie. Konsorcjantami projektu są również Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe, które odpowiada m.in. za zbudowanie aplikacji informatycznej, umożliwiającej identyfikację, rejestrację i przechowalnictwo nasion i aplikacji „wybór odmiany”, która ułatwi rolnikom wybrać odpowiednie gatunki i odmiany, najbardziej wskazane do uprawy na ich działkach rolnych a także Fundacja Kaleckiego z Warszawy, odpowiadająca za otoczenie prawno-ekonomiczne i społeczne projektu.
Ekspozycja dawnych gatunków i odmian roślin zbożowych ma na celu zapoznanie się z odmianami tradycyjnymi i regionalnymi, które dostępne są w bazie Krajowego Centrum Roślinnych Zasobów Genowych IHAR-PIB w Radzikowie, potocznie zwanym Bankiem Genów. Obecnie w formie nasion przechowuje się tam ponad 78 tys. odmian, linii hodowlanych i populacji miejscowych. Jest to jeden z największych Banków zasobów genowych w Europie.
W ostatnich latach stare gatunki i odmiany zbóż przeżywają swój renesans. Ze względu na otyłości, choroby cywilizacyjne, a także pandemię koronawirusa, widoczny jest wyraźny powrót do starych odmian zbóż, często już zapomnianych ale znanych od kilku tysięcy lat. Konsumenci poszukują nowej żywności funkcjonalnej, w tym nowych, choć tak naprawdę starych roślin zbożowych.
Znaczenie dawnych gatunków i odmian roślin uprawnych jest również istotne dla utrzymania właściwej bioróżnorodności w produkcji rolniczej. Dotychczasowe dążenie do wzrostu produkcji roślinnej w Polsce i na świecie związane jest z szerokim stosowaniem intensywnych metod agrotechniki, ograniczaniem liczby gatunków i odmian roślin uprawnych na dużych areałach oraz zawężeniem ich puli genowej. Bogactwo gatunkowe roślin uprawnych pozwala tworzyć płodozmiany zabezpieczające rolnika przed utratą plonu w niekorzystnych warunkach klimatycznych, a ludność przez ryzykiem głodu.
Dzięki przywracaniu w produkcji rolnej starych gatunków i odmian roślin uprawnych, w tym zbóż zwiększa się różnorodność upraw, możliwe jest ograniczenie nawożenia i stosowania środków ochrony roślin. Przywracanie bioróżnorodności w rolnictwie jest wiec wyrazem dbałości o środowisko naturalne i gwarantem bezpieczeństwa żywnościowego.
